Shkencëtarët kanë parë në ditët e para të universit, kur ai ishte rreth 1 miliard vjet i vjetër, dhe zbuluan se gjërat lëviznin në lëvizje të ngadaltë në krahasim me tani.
Zbulimi mbështet teorinë e përgjithshme të relativitetit të Albert Ajnshtajnit, i cili sugjeron se universi i largët lëvizte shumë më ngadalë në të kaluarën.
Duke pasur parasysh pafundësinë e universit, të studiosh ditët e tij më të hershme është si të shikosh prapa në kohë. Drita e dobët nga galaktikat më të vjetra ende po udhëton nëpër univers për të arritur në Tokë, kështu që shtrirja më e largët e universit e dukshme për shkencëtarët është drita nga e kaluara.
Por shikimi prapa në universin e lashtë, i formuar nga shpërthimi i madh rreth 13.8 miliardë vjet më parë, është një detyrë tepër e vështirë. Shtrirja e teleskopëve të sofistikuar, të cilët vëzhgojnë në gjatësi vale të ndryshme të dritës, mund të shtrihet vetëm kaq larg nëpër kozmos.
Pra, shkencëtarët iu drejtuan një fenomeni që mund të shërbejë si një lloj orari qiellor: një kuazar.
Një kuazar, ose vrima e zezë supermasive hiperaktive në qendër të një galaktike të hershme, është aq e shkëlqyeshme saqë e kalon galaktikën tonë të Rrugës së Qumështit me 100 herë. Ky shkëlqim vepron si një orë kozmike që studiuesit mund ta përdorin për të gjurmuar kohën në të gjithë universin.
Vëzhgimi i kuazarëve me kalimin e kohës lejoi një ekip astronomësh të shihnin se si universi dukej se po shpejtohej ndërsa plaket. Rezultatet e studimit u publikuan të hënën në revistën Nature Astronomy.
“Duke parë në një kohë kur universi ishte pak më shumë se një miliard vjet i vjetër, ne shohim që koha duket se rrjedh pesë herë më ngadalë”, tha autori kryesor i studimit Geraint Lewis, profesor i astrofizikës në Shkollën e Fizikës të Universitetit të Sidneit dhe Institutin e Astronomisë së Sidneit në një deklaratë.
“Nëse do të ishit atje, në këtë univers foshnjor, një sekondë do të dukej si një sekondë – por nga pozicioni ynë, më shumë se 12 miliardë vjet në të ardhmen, kjo kohë e hershme duket se zvarritet”, tha ai.
Zgjerimi i universit
Hulumtimet tregojnë se universi po zgjerohet, dhe gjithashtu me një ritëm të përshpejtuar, të cilin shkencëtarët ende po përpiqen ta kuptojnë.
Zhbllokimi i asaj që ndodhi gjatë ditëve të para të universit mund t’i ndihmojë shkencëtarët të trajtojnë misteret më të mëdha rreth origjinës së tij, si evoluoi dhe çfarë do të sjellë e ardhmja.
“Falë Ajnshtajnit, ne e dimë se koha dhe hapësira janë të ndërthurura dhe, që nga agimi i kohës në singularitetin e Big Bengut, universi është zgjeruar”, tha Lewis.
“Ky zgjerim i hapësirës do të thotë që vëzhgimet tona të universit të hershëm duhet të duken të jenë shumë më të ngadalta se koha që rrjedh sot. Në këtë dokument, ne e kemi vërtetuar atë rreth një miliard vjet pas Big Bengut”, shtoi ai.
Supernovat kundër kuazarëve
Bashkautori i studimit Dr. Brendon Brewer, një lektor i vjetër në statistikë dhe një astro-statistician në Universitetin e Auckland, kreu një analizë të 190 kuazarëve që u vëzhguan gjatë dy dekadave. Vëzhgimet, të kapura në gjatësi vale të ndryshme të dritës, dukej se “shënonin” si orët.
Astronomët kanë parë gjithashtu supernovat, ose shpërthimet e yjeve masive, si një lloj tjetër ore kozmike që i lejoi ata të gjurmonin lëvizjen me lëvizje të ngadaltë të universit deri në gjysmën e moshës së tij aktuale.
Ndërsa janë shumë të ndritshme, supernovat bëhen shumë më të vështira për t’u vëzhguar në distanca më të mëdha nga Toka, që do të thotë se astronomëve u duhej një burim tjetër që do të ishte i dukshëm më thellë në universin e hershëm.
“Aty ku supernova veprojnë si një ndezje e vetme drite, duke i bërë më të lehta për t’u studiuar, kuazarët janë më kompleksë, si një shfaqje e vazhdueshme me fishekzjarre”, tha Lewis.
“Ajo që ne kemi bërë është zbulimi i kësaj shfaqjeje me fishekzjarre, duke treguar se kuazarët, gjithashtu, mund të përdoren si shënues standardë të kohës për universin e hershëm”, shtoi ai.
