Nga “The Economist“
Përktheu: AlbEu.com
Çdokush mund të ketë shpresuar se kur Kina u rikthye në tavolinë dhe politikanët, diplomatët dhe biznesmenët, kontaktojnë sërish në mënyrë të drejtpërdrejtë, tensionet sino-amerikane do të lehtësoheshin në një furtunë darkash, samite dhe bisedash të vogla.
Por atmosfera në Pekin tani tregon se marrëdhënia më e rëndësishme në botë është bërë më e hidhëruar dhe më armiqësore se kurrë më parë. Në sallat e qeverisjes, zyrtarët e Partisë Komuniste e kritikojnë atë që ata shohin si “agresivitet” të Amerikës.
Ata thonë se SHBA është e vendosur për ta goditur Kinën deri në vdekje. Diplomatët perëndimorë përshkruajnë një atmosferë me ndjesi të intimidimit dhe paranojës. Në Shtëpinë e mysafirëve shtetërorë të Diaoyutai, ekzekutivët ndërkombëtarë që morën pjesë në Forumin Zhvillimor të Kinës u shqetësuan se çfarë do të thoshte një përkeqësim i marrëdhënieve SHBA-Kinë për bizneset e tyre. Një gjë në të cilën të dyja palët pajtohen është se një luftë po bëhet gjithnjë e më e mundur.
Secila palë po ndjek logjikën e saj të padiskutueshme. Amerika ka po aplikon një politikë të ndalimit të zgjerimit të Kinës, edhe pse refuzon të përdorë këtë term. Ajo shikon një Kinë autoritare që udhëhiqet nga një njeri dhe jo më një parti.
Presidenti Xi Jinping pritet të qëndrojë në pushtet për vite të tëra dhe është armiqësor ndaj Perëndimit, që ai beson se po bie. Në Kinë ai ndjek një politikë të shtypjes që nuk u bindet vlerave liberale. Ai ka shkelur premtime kur projekton fuqi jashtë, nga Hong Kongu në Himalajë.
Takimi i tij me Vladimir Putin këtë muaj konfirmoi që synimi i tij është të ndërtojë një rend botëror alternativ që është më miqësor ndaj autokratëve.
Përballë kësaj, Amerika me të drejtë po përshpejton rrethimin ushtarak të Kinës në Azi, duke rinovuar aleancat e vjetra dhe duke krijuar të reja, si paktin aukus me Australinë dhe Britaninë. Në tregti dhe teknologji, Amerika po vë në jetë një embargo të ashpër dhe të zgjeruar në përpunimin e pjesëve të tranzistorëve dhe produkteve të tjera.
Qëllimi është të ngadalësojë inovacionin kinez në mënyrë që Perëndimi të mund të mbajë supremacinë teknologjike: pse Amerika duhet të lejojë që shpikjet e saj të përdoren për të bërë një regjim armiqësor më të rrezikshëm?
Për udhëheqësit e Kinës, kjo përbën një skemë për ta shkatërruar.
Amerika, në sytë e tyre, mendon se është jashtëzakonisht e veçantë. Ajo kurrë nuk do të pranojë që një vend tjetër të jetë aq i fuqishëm sa vetja, pavarësisht nëse është komunist ose demokratik. Amerika do ta tolerojë Kinën vetëm nëse është e nënshtruar, një “mackë e trashë, jo një tigër”.
Aleancat ushtarake aziatike të Amerikës bëjnë që Kina të ndjehet se po rrethohet brenda hapësirës së saj natyrale të ndikimit. Vizat e kuqe të njohura në vitet ’70, kur dy vendet rivendosën marrëdhëniet, si ato për Tajvanin, po shkelën nga politikanë amerikanë të pafuqishëm dhe të pabindur. Udhëheqësit e Kinës mendojnë se është e kuptueshme të rrisin shpenzimet ushtarake.
Në fushën e tregtisë, ata e shohin marrëveshjen amerikane si të pashoqe. Pse një vend i cili ka një GDP për kokë prej 83% më pak se sa Amerika duhet të privohet nga teknologjitë vitale?
Zyrtarët dhe biznesmenët ishin të tmerruar nga pamjet e TikTok, nëntokës së një firme kineze, që u debatua në Kongresin Amerikan këtë muaj.
Me dy botë-përshkrime të tillë të rrënjosura dhe kontradiktore, është naive të mendohet se më shumë diplomaci vetëm mund të garantojë paqen. Takimi në Bali midis Presidentit Joe Biden dhe Xi në nëntor lehtësoi tensionet, por logjika më e thellë e konfrontimit shpejt u rikthye.
Kriza e balonave spiunë, tregoi se si të dy udhëheqësit duhet të paraqiten të fortë në shtëpitë e tyre. Amerika dëshiron që Kina të pranojë rregulla për të kontrolluar rivalitetin, duke përfshirë linjat e nxehta dhe protokollet për armatët bërthamore, por Kina e sheh veten si partneri më e dobët: pse të lidhësh veten me rregulla të vendosura nga agresori yt?
Asgjë nuk sugjeron se armiqësitë do të lehtësohen. Zgjedhjet e SHBA-ve në vitin 2024 do tregojnë se goditja ndaj Kinës është sport bipartizan. Zoti Xi përballet me një ekonomi të ngadaltë dhe ka lidhur legjitimitetin e tij me një vizion të një kombi muskuloz dhe të “ringjallur”.
Në ballë të një kundërshtari të tillë, Amerika dhe shoqëritë e tjera të hapura duhet të mbajnë tri principe. E para është të kufizojnë shkatërrimin ekonomik, që sipas FMN mund të kushtojë gjithçka nga një 0.2% të GDP-së botërore deri në një 7%.
Tregtia në sektorë jo-sensitivë gjithashtu ndihmon në mbajtjen e kontakteve rutinore midis mijëra kompanive, duke ngushtuar kufirin gjeopolitik.
Embargot duhet të ruhen për sektorët sensitivë ose zonat në të cilat Kina ka një kufizim të kërkesës për shkak se është një furnizues monopol.
Ku është e mundur, bizneset që shtrihen në të dy anët e luftës së ftohtë, si TikTok – i akuzuar për shpërndarjen e dezinformimit kinez – duhet të jenë të izoluara, të shitura ose të larguara, dhe jo të detyrohen të mbyllen.
Principi i dytë është për të ulur shanset e luftës. Të dyja palët janë të bllokuara në një “dilemë sigurie” në të cilën është racionale të mbështetni pozicionin tuaj, edhe nëse kjo bën që anëtari tjetër të ndjehet e kërcënuar.
Perëndimi është në të drejtën e tij për të kërkuar parandalimin ushtarak për të përballuar një kërcënim kinez në rritje – alternativa është rrënim i rendit amerikan për të udhëhequr në Azi. Por kërkesa për dominim ushtarak rreth pikave të nxehta, veçanërisht Taiëanit, mund të shkaktojë aksidente ose konflikte që shpërthejnë jashtë kontrollit. Amerika duhet të synojë të ndalojë një sulm kinez në Taiëan pa e provokuar atë.
Kjo do të kërkojë urtësi dhe vetëkontroll nga një brez politikanësh në Ëashington dhe Pekin që, në krahasim me udhëheqësit e Amerikës dhe Bashkimit Sovjetik në vitet 1950, nuk kanë asnjë përvojë personale të frikshme të një luftë botërore.
Principi i fundit është që Amerika dhe aleatët e saj duhet të rezistojnë ndaj ndëshkimit që bëjnë ata ndaj kundërshtarëve autoritarë. Në këtë rivalitet, shoqëritë liberale dhe ekonomitë e lira kanë avantazhe të mëdha: ato kanë më shumë gjasa të krijojnë inovacione dhe pasuri dhe të gëzojnë legjitimitet në “shtëpi” dhe jashtë saj.
Nëse Amerika mbetet e përkushtuar ndaj vlerave të saj të hapjes, trajtimit të barabartë të të gjithëve dhe ligjit të ligjit, do të jetë më e lehtë për të të ruajtur besnikërinë e aleatëve të saj. Amerika duhet të jetë e qartë se mosmarrëveshja e saj nuk është me popullin kinez, por me qeverinë kineze dhe kërcënimin për paqe dhe të drejta njerëzore që ajo paraqet. Kontesti i vërtetë i shekullit të 21 nuk është vetëm për armë dhe “çipe” – është një luftë edhe për vlera. /albeu.com
