Nëse akoma e keni mendjen te pandemia Covid-19, në falni që ju ndërpresim, por ka një virus tjetër për të cilin mbase duhet të shqetësoheni. Po, po flasim për lijën e majmunit, ku janë regjistruar 80 raste dhe është e përhapur në 11 vende.
Por, çfarë po ndodh? A është koha për t’u shqetësuar apo po emocionohemi tepër pasi sapo kemi kaluar Covid-in?
Le të jemi të qartë: Ky nuk është një tjetër Covid. Megjithatë, ky është një shpërthim i pazakontë dhe i paprecedentë i lisë së majmunit. Shkencëtarët e specializuar në këtë sëmundje janë gjetur në befasi të plotë dhe është gjithmonë një shqetësim kur një virus ndryshon sjelljen e tij.
Deri më tani, lija e majmunit ishte mjaft e parashikueshme.
Shtëpia natyrore e virusit janë kafshët e egra, të cilat në fakt mendohet se janë brejtës dhe jo majmunë. Dikush në pyjet tropikale të Afrikës Perëndimore dhe Qendrore bie në kontakt me një krijesë të infektuar dhe virusi kalon nëpër specie. Lëkura e tyre shpërthen në një skuqje, e cila krijohet flluska dhe më pas bëhet kore.
“Jemi në një situatë shumë të re, kjo është një surprizë dhe një shqetësim”, tha Prof Sir Peter Horby, drejtor i Institutit të Shkencave Pandemike të Universitetit të Oksfordit.
Ndërsa shtoi se nuk është “Covid-Two”, tha “ne duhet të veprojmë” për të parandaluar përhapjen e virusit pasi kjo është diçka që ne vërtet duam ta shmangim.
Dr Hugh Adler, i cili ka trajtuar pacientët me lijën e majmunit, pajtohet se nuk është një model që e kemi parë më parë. “Kjo është një surprizë”, tha ai.
Pra, çfarë po ndodh?
Ne e dimë se ky shpërthim është i ndryshëm, por nuk e dimë pse.
Ka dy opsione në tavolinë, virusi ka ndryshuar ose i njëjti virus i vjetër është gjetur në vendin e duhur në kohën e duhur për të lulëzuar.
Monkeypox është një virus i ADN-së, kështu që nuk ndryshon aq shpejt sa Covid ose gripi. Analiza shumë e hershme gjenetike sugjeron që rastet aktuale janë shumë të lidhura me format e virusit të parë në 2018 dhe 2019. Është shumë herët për të qenë i sigurt, por tani për tani nuk ka asnjë provë se ky është një variant i ri mutant në lojë.
Por një virus nuk duhet të ndryshojë për të përfituar nga një mundësi, siç kemi mësuar nga shpërthimet e mëdha të papritura të virusit Ebola dhe Zika në dekadën e fundit.
“Ne gjithmonë mendonim se Ebola ishte e lehtë për t’u frenuar, derisa nuk rezultoi”, tha Prof Adam Kucharski, nga Shkolla e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër.
Nuk është e qartë pse meshkujt homoseksualë dhe biseksualë janë prekur në mënyrë disproporcionale. A e bëjnë më të lehtë përhapjen sjelljet seksuale? A është thjesht rastësi? A është një komunitet që është më i vetëdijshëm për shëndetin seksual dhe për t’u kontrolluar?
Mund të bëhet gjithashtu më e lehtë për përhapjen e lisë së majmunit. Vaksinimet masive të lisë në të kaluarën do t’u kishin dhënë brezave të vjetër njëfarë mbrojtjeje kundër lisë së majmunit.
“Ndoshta po transmetohet në mënyrë më efektive sesa në epokën e lisë, por ne nuk po shohim asgjë që sugjeron se mund të jetë i shfrenuar”, tha Dr Adler, i cili ende pret që ky shpërthim të preket dhe vetë.
Të kuptuarit se si filloi ky shpërthim do të ndihmojë në parashikimin e asaj që do të ndodhë më pas.
Ne e dimë se po shohim vetëm majën e ajsbergut pasi rastet që po zbulohen nuk përshtaten në një fotografi të pastër të këtij personi që ia ka kaluar atij personi etj. Në vend të kësaj, shumë nga rastet duken të palidhura, kështu që mungojnë lidhjet në një zinxhir që duket se është përhapur në të gjithë Evropën dhe më gjerë.
Një ngjarje masive superpërhapëse e kohëve të fundit, në të cilën një numër i madh njerëzish u mblodhën dhe kapën linë e majmunit në të njëjtin vend si një festival dhe më pas e çuan në shtëpi në vende të ndryshme, mund të shpjegojë situatën aktuale.
Shpjegimi alternativ për kaq shumë njerëz të pa lidhje me njëri-tjetrin, duke u infektuar, është nëse virusi në të vërtetë ka qenë duke fluskuar pa u vënë re për mjaft kohë duke përfshirë shumë njerëz.
Sido që të jetë, ne mund të presim që të vazhdojmë të raportojmë më shumë raste.
“Nuk mendoj se publiku i gjerë duhet të shqetësohet në këtë fazë, por nuk mendoj gjithashtu se ne i kemi zbuluar të gjitha këto dhe ne nuk e kemi kontrollin e kësaj”, tha Prof Jimmy Ëhitëorth, nga London School of Higjiena dhe mjekësia tropikale.
Por mbani mend se nuk jemi në të njëjtën situatë siç ishim me Covid-in.
Lija e majmunit është një virus i njohur dhe jo një i ri, dhe ne tashmë kemi vaksina dhe trajtime. Ai është kryesisht i butë, megjithëse më të rrezikuar janë fëmijët e vegjël, gratë shtatzëna dhe njerëzit me sistem të dobët imunitar.
Por ajo përhapet më ngadalë se Covid dhe skuqja e veçantë dhe e dhimbshme e bën më të vështirë të humbasë sesa një kollë që mund të jetë çdo gjë. Kjo e bën më të lehtë punën e gjetjes së njerëzve që mund të kenë qenë të infektuar dhe vaksinimin e atyre që rrezikojnë të preken.
Megjithatë, drejtori rajonal i Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Evropën, Hans Kluge, ka paralajmëruar se “ndërsa po hyjmë në sezonin e verës… me tubime masive, festivale dhe festa, jam i shqetësuar se transmetimi mund të përshpejtohet”./Përshtati në shqip nga BBC, Enkeleda Bodini-albeu.com
