Miliona gra në Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të humbasin të drejtën e abortit pasi Gjykata Supreme e vendit rrëzoi një ligj 50-vjeçar që e legalizonte në të gjithë vendin. Gjykata rrëzoi vendimin historik Roe vs Wade, disa javë pasi publikimit të një dokumenti të paprecedent, sipas BBC.
Vendimi do të transformojë të drejtat e abortit në Amerikë, ndërsa shtetet individuale tashmë mund ta ndalojnë procedurën. Gjysma e shteteve amerikane pritet të vendosin kufizime ose ndalime të reja. 13 prej tyre kanë miratuar tashmë të ashtuquajturat ligje të nxitjes që automatikisht do ta nxjerrin jashtë ligjit abortin pas vendimit të Gjykatës së Lartë.
Të tjera shtete tashmë ka të ngjarë të kalojnë shpejt kufizimet e reja. Në total, qasja ndaj abortit pritet të ndërpritet për rreth 36 milionë gra të moshës riprodhuese, sipas një studimi nga Planned Parenthood, një organizatë e kujdesit shëndetësor që mundëson aborte.
Guvernatorët demokratë të disa shteteve, përfshirë Kaliforninë, Nju Meksikën dhe Miçiganin, kanë njoftuar tashmë planet për të ruajtur të drejtat e abortit brenda kushtetutave të tyre nëse Roe vs Wade përmbyset.
Në çështjen historike të vitit 1973 Roe v Wade, Gjykata e Lartë vendosi me një votim 7 me dy se e drejta e një gruaje për të ndërprerë shtatzëninë mbrohej nga kushtetuta e SHBA. Vendimi u jepte grave amerikane të drejtën absolute për një abort në tre muajt e parë (tremujorin) e shtatzënisë, por lejoi kufizime në tremujorin e dytë dhe ndalime në tremujorin e tretë. Por, në dekadat që nga ajo kohë, vendimet kundër abortit kanë frenuar gradualisht aksesin në mbi 10 shtete.
Çfarë është Roe v Wade?
Në vitin 1969, një grua beqare 25-vjeçare, Norma McCorvey, duke përdorur pseudonimin “Jane Roe”, sfidoi ligjet e abortit në Teksas. Shteti e ndaloi abortin si antikushtetues, me përjashtim të rasteve kur jeta e nënës ishte në rrezik.
Prokurori që ishte kundër abortit ishte Henry Wade – prokurori i qarkut për Dallas County prandaj mori edhe emrin Roe v Wade. McCorvey ishte shtatzënë me fëmijën e saj të tretë kur ngriti çështjen dhe pretendoi se ishte përdhunuar. Por çështja u refuzua dhe ajo u detyrua të lindte.
Në vitin 1973 apeli i saj u dërgua në Gjykatën e Lartë të SHBA-së, ku dëshmoi edhe një grua 20-vjeçare nga Gjeorgjia, Sandra Bensing. Ata argumentuan se ligjet e abortit në Teksas dhe Xhorxhia bien ndesh me Kushtetutën e SHBA-së, sepse ato shkelin të drejtën e një gruaje për privatësi.
Me një votim shtatë kundër dy, gjyqtarët e gjykatës vendosën se qeverive u mungonte fuqia për të ndaluar abortet. Ata vlerësuan se e drejta e një gruaje për të abortuar mbrohej nga kushtetuta amerikane.
Si ndryshuan të drejtat e grave?
Gratë kishin të drejtën absolute për një abort në tre muajt e parë të shtatzënisë.
Gjithashtu u futën në fuqi disa rregulla që lejonin grate të abortonin edhe në tremujorin e dytë.
Roe v Wade konstatoi gjithashtu se në tremujorin e fundit, një grua ka të drejtën e abortit pavarësisht çdo ligji vetëm nëse mjekët vërtetojnë se është e nevojshme për të shpëtuar jetën ose shëndetin e saj.
Si është përmbysur Roe v Wade?
Gjykata e Lartë ka vendosur në favor të ndalimit të abortit pas 15 javësh. Duke vepruar kështu, i ka dhënë fund efektivisht të drejtës kushtetuese për një abort për miliona gra amerikane.
Shtetet individuale tani janë në gjendje ta ndalojnë përsëri procedurën. Gjysma e shteteve në SHBA pritet të vendosin kufizime ose ndalime të reja.
Çfarë kufizimesh për abortin kishin hyrë në fuqi tashmë?
Edhe përpara vendimit të fundit të Gjykatës së Lartë të SHBA-së, aktivistët kundër abortit kishin rifituar terren. Në vitin 1980, gjykata mbështeti një ligj që ndalonte përdorimin e fondeve federale për abortin, përveç rasteve kur ishte e nevojshme për të shpëtuar jetën e një gruaje.
Më pas, në vitin 1989, gjykata lejoi shtetet të ndalonin abortet që kryheshin në klinikat shtetërore ose nga punonjësit e shtetit. Ndikimi më i madh erdhi nga vendimi i gjykatës së lartë në Planned Parenthood kundër Casey në 1992.
Ai tha se shtetet mund të kufizojnë abortet edhe në tremujorin e parë për arsye jo mjekësore. Si rezultat, shumë shtete kanë tashmë kufizime, të tilla si kërkesat që gratë e reja shtatzëna duhet të marrin vendimin me miratimin e një prindi ose vendimin e e një gjykatësi për abortin.
Shtetet e tjera kanë vendosur tashmë periudha pritjeje midis kohës kur një grua duhet bëjë kontrollet në klinikë dhe procedurës aktuale. Si rezultat, shumë grave u duhet të udhëtojnë më tej për të kryer abort, shpesh përtej kufijve shtetërorë, dhe atyre u duhet të paguajnë më shumë për to./abcnews.al
