Çmimi i naftës është rritur pothuajse një muaj pas pushtimit të Ukrainës, dhe pasiguritë në një nga tregjet më të rëndësishme të mallrave në botë po na tregojnë se kriza sapo ka filluar. Çmimi i një fuçi nafte të papërpunuar Brent ishte rreth 108 dollarë më 18 mars, më i lartë se kur filloi lufta. Por gjatë dy javëve të fundit çmimi është rritur sërish në 128 dollarë.
Ky është çmimi më i lartë gjatë dekadës së fundit.
Ndryshimi në çmime pasqyron ndërveprimin midis forcave gjeopolitike dhe ekonomike që kanë prekur botën sot, nga lufta tek rritja e normave të interesit dhe Covid-19.
Edhe përtej rezultatit të konfliktit në Ukrainë, ekzistojnë tre faktorë rreth pasigurisë në tregun e naftës.
E para është ajo që po bëjnë anëtarët e Organizatës së Vendeve Eksportuese të Naftës (OPEC). Amerika ka ndaluar importet e naftës ruse; edhe vendet që nuk kanë ndërmarrë të njëjtin vendim po luftojnë të kryejnë transaksione me ndërmjetësit e financiarëve rusë, të cilëve u janë ngrirë asetet si rezultat i sanksioneve dhe i frikësohen vendosjes së sanksioneve të reja.
Më 16 mars, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë, tha se tregjet ndërkombëtare mund të përballen me një mungesë prej 3 milion fuçi nafte në ditë në muajin prill. Ka një hendek që ekziston midis çmimeve të Brent dhe naftës së Urals. Më 31 janar çmimi ishte rreth 60 cent për fuçi, raporton abcnews.al
Deri më 18 mars u rrit në 30 dollarë.
Kjo po detyron fuqitë e mëdha të kompensojnë mungesën e naftës ruse nga vendet si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Deri më tani, të dy vendet i kanë rezistuar thirrjeve të vazhdueshme për të rritur ndjeshëm prodhimin. Në një takim në fillim të marsit, OPEC dhe aleatët e tij (përfshirë Rusinë) konfirmuan planet e tyre ekzistuese për të rritur prodhimin e përgjithshëm me 400,000 fuçi në ditë.
Me kaq shumë ndryshime që po ndodhin gjatë kohëve të fundit, edhe ndryshimet më të vogla kanë potencialin të shkaktojnë luhatje në çmimin e naftës. Por ekziston një tjetër pasiguri që lidhet me kapacitetin e prodhimit amerikan të naftës për të përballuar mungesën e ofertës.
Gjatë bumit të parë, i cili zgjati nga 2010 deri në 2015, prodhimi amerikan i naftës shënoi rritje. Por kushtet në ekonominë amerikane kanë ndryshuar në mënyrë dramatike që atëherë, duke i lënë analistët dhe ekspertët e industrisë me dyshime se si prodhimi amerikan i naftës mund të luajë një rol në sfidën në të cilën po përballet bota tani.
Si fillim, kushtet e financimit janë më pak inkurajuese sesa ishin gjatë bumit të prodhimit në 2010-15. Rezerva Federale pritet të rrisë normat e interesit disa herë gjatë këtij viti dhe vitin e ardhshëm: rendimentet dyvjeçare të thesarit janë vetëm 2%, në krahasim me nivelet nën-1% gjatë bumit të kaluar.
Një tjetër kufizim në prodhim vjen nga tregu i ngushtë i punës në Amerikë. Më shumë se 128,000 njerëz ishin të punësuar në nxjerrjen e naftës dhe gazit në Amerikë në shkurt, nga më shumë se 200,000 në fund të 2014, raporton abcnews.al
Qëndrimet e industrisë gjithashtu kanë ndryshuar. Si prodhuesit amerikanë ashtu edhe kreditorët e tyre potencialë janë tani shumë më të kujdesshëm në lidhje me huamarrjen. Bankat dhe menaxherët e aseteve po përballen me standarde më strikte. Ky është një faktor që rrit kostot.
Në tremujorin e fundit të vitit të kaluar, firmat e kërkimit dhe prodhimit të energjisë raportuan rritjen më të madhe të qirasë në të paktën gjashtë vite, sipas një sondazhi nga Dallas Fed.
Komponenti i tretë dhe ndoshta më shqetësues i ndryshimit të çmimit të naftës ka të bëjë me kërkesën.
Strategjia “zero-covid” e Kinës po testohet në një shkallë ekstreme. Vendi ka regjistruar numrin më të lartë të rasteve që nga fillimi i pandemisë, dhe dhjetëra miliona njerëz janë izoluar në Shangai dhe Shenzhen, dy qendra të rëndësishme eksporti.
Platts Analytics, sugjeron se kufizimet mund të ulin kërkesën për naftë me 650,000 fuçi në ditë në mars, afërsisht ekuivalente me prodhimin e naftës të Venezuelës. Edhe përpara vendosjes së bllokimeve, ka pasur shenja shqetësuese të përparimit ekonomik të Kinës, veçanërisht në sektorin e pronave.
Të ardhurat nga shitja e pronave u ulën me 30%, në janar dhe shkurt. Indeksi i pronave Hang Seng Mainland, tha se ky ishte niveli më i ulët në 5 vite dhe shitja e pronave ka rënë me 50% që nga fillimi i pandemisë.
Autoritetet, ndërkohë, janë të përçarë mes fushatës së tyre për të frenuar ndikimin në sektorin e pronave dhe dëshirës së tyre për të mbajtur ekonominë e qëndrueshme. Kriza energjitike nënkupton se do të ketë më shumë trazira në tregjet e mallrave.
Skemat e OPEC-ut, prodhimi amerikan i naftës dhe ekonomia kineze, të treja këto formojnë një kombinim të paqëndrueshëm.
