Duke sfiduar shanset, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan zuri vendin e parë në zgjedhjet presidenciale të së dielës, me 49.5% të votave.
Pesë mësime mund të nxirren nga këto zgjedhje:
Ekonomia ‘jo aq e rëndësishme’
Rënia e lirës turke, e cila bëri që inflacioni të rritej në 85% vjeshtën e kaluar, ishte parë si një gjemb i madh në këmbë për presidentin Erdogan. Por ai, pasi rriti pagën minimale tre herë në vit, i shumëfishoi premtimet e tij në fushatë – ndër to është edhe dyfishimi i pagës së nëpunësve civilë.
Këto “masa populiste” bindën një pjesë të elektoratit, në një Turqi ku “ekonomia nuk është aq e rëndësishme (përsa i përket zgjedhjeve të votuesve) sa thonë komentuesit”, vlerësoi Berk Esen, një studiues i shkencave politike në Universitetin Sabancı të Stambollit.
Për të rikthyer ekonominë në rrugën e duhur, opozita premtoi të rrisë normat e interesit për të ulur inflacionin në një shifër brenda dy viteve. Umit Aksai, një profesor i Ekonomisë Ndërkombëtare, beson se këto propozime të opozitës, të cilat mund të frenojnë aktivitetin ekonomik, “nuk e gëzonin botën që tashmë po përballet me vështirësi”.
Opozitës nuk i mjaftoi vota kurde
“Vota kurde shpjegon rezultatet e mira të opozitës”, vuri në dukje Yohanan Benhaim, kreu i studimeve moderne në Institutin Francez të Studimeve Orientale (Ifea) në Stamboll.
Kemal Kilicdaroglu ka arritur përqindjet e tij më të larta në provincat juglindore të Turqisë, ku shumica e banorëve janë kurdë. Në Dijarbakır, për shembull, ai mori 72%, pasi partia pro-kurde HDP doli në anën e kandidatit të opozitës.
Por vota kurde, edhe pse prej vitesh mendohet të ndikojë vendimtar në rezultatin e zgjedhjeve presidenciale, kësaj radhe nuk mjaftoi për opozitën. “Strategjia e Erdoganit, e cila ka lidhur vazhdimisht opozitën me kurdët, PKK-në dhe terrorizmin, është dëshmuar efektive,” tha Bayram Balci, një studiues në CERI-Sciences Po.
Pasojat e tërmetit janë të kufizuara
Të mbijetuarit e tërmetit masiv të 6 shkurtit, i cili vrau të paktën 50,000 njerëz, kanë shprehur zemërimin e tyre, duke akuzuar shtetin se është i ngadalshëm në veprim në disa provinca, si Antiyaman dhe Hatay.
Ky zemërim nuk u shpreh në votime. Presidenti Erdogan premtoi se do të ndërtojë sa më shpejt 650 mijë shtëpi për viktimat e tërmetit. “Mesazhi u pa si i besueshëm” nga një pjesë e votuesve, komentoi Burke Essen.
Erdogan ruajti përqindjet e tij shumë të larta në shumicën e zonave të prekura: 72% në Kahramanmaras, 69% në Malatya, 66% në Antiyaman. Në Hatay, përqindja mbeti e qëndrueshme në 48%.
Rritja e nacionalizmit
Përqindja e lartë e papritur e kandidatit ultranacionalist Sinan Ogan ishte një nga surprizat e kutisë së votimit. Ish-deputeti mori më shumë se 5%, edhe pse Erdogan dhe Kemal Kilicdaroglu mbështeten nga partitë nacionaliste.
“Nacionalizmi ka qenë një komponent i peizazhit politik turk (…) që nga vitet 1990”, sipas Umut Ezkirimli, një studiues në Institutin e Barcelonës për Studime Ndërkombëtare (Ibei).
Rritja e nacionalistëve, partitë e ndryshme të të cilëve u bashkuan për 22% të votave në zgjedhjet parlamentare të mbajtura në të njëjtën kohë me ato presidenciale, i atribuohet pjesërisht problemit të refugjatëve sirianë që jetojnë në Turqi.
“Kthesa e madhe është se tani e djathta dhe e djathta ekstreme janë në qendër të lojës”, tha Yohanan Benheim.
Sondazhet u rrëzuan
Të gjitha ose pothuajse të gjitha sondazhet i dhanë Kemal Kilicdaroglu epërsinë. Madje disa e shpallën fitues që në raundin e parë të zgjedhjeve. Erdogan i mohoi: e nesërmja e gjeti fitues, edhe nëse nuk arriti të mbizotëronte në raundin e parë, si në 2018, pasi përqindja që grumbulloi ishte nën 50%.
