Komisioni europian vlerëson ecurinë Shqipërisë në rrugën e reformave që lidhen me procesin e integrimit, duke theksuar se ajo duhet të përparojë më tej se bashku me opozitën dhe shoqërinë civile. Në projekt-raportin që pritet të publikohet të mërkurën, një kopje të të cilit Zëri e Amerikës e disponon, korrupsioni vijon të konsiderohet një shqetësim serioz, ndërsa vendi paralajmërohet se nismat për aministinë fiskale dhe të ashtuquajturat “pasaporta të arta” rrezikojnë të bien ndesh me normat e Bashkimit europian. Një fushë ku shprehimisht shkruhet se nuk është bërë përparim, është ajo e lirisë së shprehjes.
Sa i takon Kosovës, raporti shprehet se duhen përpjekje thelbësore për zbatimin e të gjitha marrëveshjeve me Serbinë
Dokumenti i Komisionit është një radiografi e gjendjes së vendit në raport me kriteret që duhet të përmbushë në procesin e tij të integrimit. Sa i përket kritereve politike, vihet në dukje se “konflikti i brendshëm brenda partisë më të madhe opozitare (PD), ndikoi në jetën parlamentare”. Qeveria vlerësohet se “mbajti fokusin në reformat që lidhen me rrugën e vendit drejt BE-së dhe përforcoi strukturën e saj koordinuese për integrimin në BE”, ndërsa kritikohet për “krijimin e disa agjencive qeveritare në varësi të Kryeministrisë, pa një kornizë gjithëpërfshirëse drejtuese dhe pa një vëmendje sistematike ndaj linjave të mbikëqyrjes dhe raportimit” gjë që sipas Komisionit “ngre pikëpyetje në lidhje me standardet e administratës publike”.
Sa i takon reformës së administratës publike, Shqipëria vlerësohet të jetë “mesatarisht e përgatitur” dhe me një “përparim të kufizuar në forcimin e kapaciteteve të ministrive të linjës për të zbatuar vlerësimet e ndikimit rregullator dhe për të mbajtur konsultime publike”. Kritika ka dhe për agjencitë në varësi të ministrive të cilat “e përkeqësuan më tej çështjen e detyrave që i besohen personelit të punësuar sipas Kodit të Punës, në vend të nëpunësve civilë”. Raporti nënvizon se “dispozitat për rekrutimin e bazuar në merita, sipas ligjit të shërbimit civil, mbeten për t’u zbatuar plotësisht, veçanërisht për pozitat e nivelit të lartë”.
Sistemi gjyqësor i Shqipërisë, sipas Komisionit europian “ka arritur një shkallë përgatitjeje të moderuar” dhe Reforma në Drejtësi konsiderohet të ketë patur “një përparim përgjithësisht të mirë”. Raporti vë në dukje emërimet për plotësimin e vendeve në Gjykatën Kushtetuese dhe atë të Lartë, duke theksuar se “megjithatë procedurat e gjata, dhe një numër i madh i çështjeve të prapambetura vazhdojnë të ndikojnë negativisht në efikasitetin e sistemit gjyqësor”. Ecuria e procesit të rivlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve vlerësohet se “ka vazhduar të përparojë në mënyrë të qëndrueshme. Deri më 12 shtator, institucionet e vettingut kishin përfunduar 554 çështje të shkallës së parë. Rreth 64% e dosjeve të vettingut të përpunuara deri më tani kanë rezultuar me shkarkime, dorëheqje ose përfundimin e mandatit të magjistratëve të verifikuar”. Sipas Komisionit “institucionet e vettingut duhet të vazhdojnë t’i referojnë organeve të prokurorisë rastet kur ka të dhëna për vepra penale”.
Sa i takon luftës kundër korrupsionit Shqipëria rezulton të ketë “njëfarë shkalle përgatitjeje”. Ndërsa vlerësohet se ka patur rezultate, raporti nënvizon se “mbetet i nevojshëm një vullnet më i madh politik, përpjekje të mëtejshme të strukturuara, dhe burime e aftësi të përshtatshme”. Sipas Komisionit “pavarësisht disa përparimeve, korrupsioni mbetet një fushë me shqetësim serioz. Rritja e numrit të dënimeve përfundimtare të zyrtarëve të nivelit të lartë mbetet një prioritet i rëndësishëm për të trajtuar më tej kulturën e pandëshkueshmërisë. Sektorët më të rrezikuar nga korrupsioni, kërkojnë vlerësim të synuar të rrezikut dhe masa të dedikuara”.
Në të njëjtin nivel konsiderohet të jetë dhe lufta kundër krimit të organizuar ku vihet re “njëfarë përparimi në përmbushjen e rekomandimeve të vitit të kaluar”. Raporti thekson se “bashkëpunimi i fortë dhe i frytshëm me shtetet anëtare të BE-së, Europolin dhe Eurojust-in ka çuar në rezultate të prekshme. Shqipëria vazhdoi të tregojë angazhim për të luftuar prodhimin dhe trafikimin e kanabisit. Progres i mirë është arritur në sekuestrimin dhe konfiskimin e aseteve të lidhura me krimin e organizuar”. Sipas Komisionit “kjo përpjekje duhet të vazhdojë edhe në të ardhmen. Përpjekjet gjithashtu duhet të vazhdojnë për të siguruar rritje të ndjekjeve penale dhe dënimeve përfundimtare, veçanërisht në nivelet e larta”.
Pavarësisht kritikave të mëhershme të Brukselit mbi idenë e autoriteteve shqiptare për dhënien e shtetësisë të huajve të pasur që duan të investojnë në vend, në korrik të këtij viti qeveria hodhi një tjetër hap kur miratoi një vendim që i hap rrugën angazhimit të një kompanie ndërkombëtare për promovimn e pasaportës shqiptare. Edhe në raportin e tanishëm, Zëri i Amerikës, ka konstatuar se i njejti paralajmërim përsëritet nga Komisioni, kur shprehet se “Shqipëria duhet të heqë dorë nga zhvillimi i një skeme të nënshtetësisë së investitorëve (pasaporta të arta) pasi do të paraqiste rreziqe, sa i përket sigurisë, pastrimit të parave, evazionit fiskal, financimit të terrorizmit, korrupsionit dhe infiltrimit të krimit të organizuar dhe do të ishte i papajtueshëm me normat e BE-së”.
Po ashtu, Shqipëria paralajmërohet dhe sa i përket nismës tjetër të qeverisë për aministinë fiskale. Asaj i kujtohet se është “në listën gri” sa i takon luftës kundër financimit të terrorizmit dhe kundër pastrimit të parave, e për këtë arsye “duhet të zbatojë elementët e mbetur të planit të veprimit të Task Forcës së Veprimit Financiar. Miratimi i një amnistie tatimore dhe penale kundër këshillave të BE-së dhe Moneyval-it, mund të rrezikojë përparimin në këtë fushë”.
Fusha ku Shqipëria vlerësohet se “nuk ka bërë përparim”, është ajo e lirisë së shprehjes. “Ndërthurja e interesave të biznesit dhe politikës vazhdoi të pengonte pavarësinë e medias dhe cilësinë e gazetarisë. Dezinformatat duke përfshirë fushatat e shpifjeve janë të përsëritura, veçanërisht në mediat online, vetërregullimi i të cilave duhet të sigurohet. Atmosfera e sulmeve verbale, fushatave shpifëse dhe akteve të frikësimit ndaj gazetarëve nuk është përmirësuar”, vë në dukje raporti, duke theksuar se “çdo ndryshim në Ligjin për mediat duhet të jetë në përputhje me opinionin e Komisionit të Venecias dhe duhet të dorëzohet për konsultim me organizatat e medias”. Sipas Komisionit europian “mbetet e rëndësishme të sigurohet që media të ketë qasje të drejtpërdrejtë dhe transparente në institucionet qeveritare dhe aktivitetet e tyre” e po ashtu “veprimtaria rregullatore e Autoritetit për mediat audio-vizive (AMA) duhet të përmirësohet dhe pavarësia dhe burimet e transmetuesit publik duhet të forcohen”.
Shqipëria vlerësohet pozitivisht për politikën e saj të jashtme të linjëzuar me atë të Bashkimit europian, si dhe për rolin në rajon. Me nota pozitive përshkruhet dhe nisma “Ballkani i hapur”, e nxitur nga Shqipëria, Serbia dhe Maqedonia e Veriut, por që ka hasur në kundërshtime të forta nga Kosova. “Për sa kohë që nisma e “Ballkanit të hapur” është në përputhje me kuadrin e Tregut të Përbashkët Rajonal, përputhet me standardet e BE-së dhe është plotësisht e hapur dhe gjithëpërfshirëse, është një hap i dobishëm drejt zhvillimit të një tregu të përbashkët midis gjashtë ekonomive të rajonit”, shkruhet në raportin e Komisionit europian.
Kosova, KE: Duhen përpjekje thelbësore për zbatimin e të gjitha marrëveshjeve me Serbinë
Komisioni Evropian u bën thirrje Kosovës dhe Serbisë të arrijnë një marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve duke e vlerësuar atë si thelbësore për integrimet evropiane.
Bisedimet e ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë vazhduan me takime të rregullta mujore në nivel të kryenegociatorëve dhe një takim të nivelit të lartë më 18 gusht 2022. Palët miratuan një Udhërrëfyes për Zbatimin e Marrëveshjeve të Energjisë në qershor të vitit 2022 dhe ranë dakord për lëvizjen vetëm me letërnjoftime ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në muajin gusht.
“Kosova duhet të angazhohet në mënyrë më konstruktive dhe të bëjë përpjekje të mëtejshme thelbësore për zbatimin e të gjitha marrëveshjeve të deritashme dhe të ndihmojë arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse ligjërisht të detyrueshme të normalizimit të marrëdhënieve me Serbinë. Një marrëveshje e tillë është urgjente dhe vendimtare për t’u mundësuar Kosovës dhe Serbisë të përparojnë në rrugët e tyre evropiane”, thuhet në raport.
Situata në veriun e Kosovës, një zonë e banuar me shumicë serbe mbetet sfiduese, veçanërisht në fushën e korrupsionit, krimit të organizuar dhe lirisë së shprehjes, thuhet mes tjerash në raport.
Komisioni Evropian thekson se sa u përket marrëdhënieve të mira fqinjësore dhe bashkëpunimit rajonal, Kosova vazhdoi të marrë pjesë në shumicën e forumeve rajonale. Aji ka mbajtur në përgjithësi marrëdhënie të mira me Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Por, nuk ka pasur asnjë ndryshim në marrëdhëniet formale të Kosovës me Bosnjën dhe Hercegovinën, e cila nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe të dyja mbajnë një regjim të rreptë vizash.
Raporti thekson se Kosova gëzoi një qëndrueshmëri politike me një qeveri më shumicë solide në Parlament, puna e të cilit u ndikua negativisht nga atmosfera e polarizuar politike dhe vështirësitë për të siguruar kuorum vendimmarrës.
Sikurse edhe në raportet e mëhershme, Komisioni thekson se Kosova është ende në një fazë të hershme në zhvillimin e një sistemi gjyqësor që funksionon mire: “Ndërkohë që është bërë njëfarë përparimi, administrimi i përgjithshëm i drejtësisë vazhdon të jetë i ngadaltë, joefikas dhe i cenueshëm ndaj ndikimeve të jashtme”.
Kosova është në një fazë të hershme dhe ka një shkallë të përgatitjes në luftën kundër korrupsionit, thuhet në raport në të cilin theksohet se “është bërë njëfarë përparimi me miratimin e legjislacionit të rëndësishëm kundër korrupsionit, por ekziston nevoja për të përmirësuar zbatimin e kuadrit të përgjithshëm ligjor. Nevojiten përpjekje të vazhdueshme për të arritur hetime më proaktive, vendime gjyqësore përfundimtare dhe konfiskim përfundimtar të pasurive. Pavarësisht përpjekjeve të bëra tashmë, ekziston nevoja për vullnet të fortë politik për të vazhduar trajtimin efektiv të rreziqeve të korrupsionit sistemik dhe një përgjigje të fortë të drejtësisë penale ndaj korrupsionit të nivelit të lartë”.
Ngjashëm është vlerësimi për luftën kundër krimit të organizuar ku vërehet një “përparim i kufizuar” dhe nënvizohet se janë zhvilluar “një sërë operacionesh të suksesshme që synonin krimin e organizuar, duke përfshirë bashkëpunimin ndërkombëtar dhe ndërkufitar. Lufta kundër krimit të organizuar në veri të Kosovës vazhdon të jetë sfiduese”.
Raporti vë re se është arritur njëfarë përparimi në luftën kundër terrorizmit dhe ekstremizmit të dhunshëm, por “autoritetet e Kosovës duhet të jenë më efektive në përpjekjet e tyre për të luftuar pastrimin e parave dhe ligji në fuqi duhet të jetë në përputhje me kërkesat e BE-së dhe standardet ndërkombëtare”.
Komisioni thekson se kuadri ligjor garanton gjerësisht mbrojtjen e të drejtave të njeriut në përputhje me standardet evropiane dhe Kosova tregoi përkushtim për trajtimin e pabarazisë gjinore. Por, theksohet në raport, “duhet bërë më shumë për të garantuar në mënyrë efektive të drejtat e personave që u përkasin pakicave, duke përfshirë romët dhe ashkalitë dhe personat e zhvendosur, për të siguruar barazi gjinore në praktikë dhe për të avancuar mbrojtjen e trashëgimisë kulturore”.
Sa i përket lirisë së shprehjes, Kosova ka një shkallë të përgatitjes dhe përfiton nga një mjedis pluralist dhe i gjallë mediatik, theksohet në raport. “Megjithatë, mbeten shqetësimet në lidhje me fushatat e shpifjeve publike, kërcënimeve dhe sulmeve fizike ndaj gazetarëve. Mungesa e qëndrueshmërisë financiare i bën mediat, përfshirë transmetuesin publik, të cenueshme ndaj interesave politike dhe të biznesit”./voa
