“Ta përfundojmë Brexit-in” ishte slogani i kryeministrit britanik Boris Johnson kur ai garoi në zgjedhje dy vjet më parë. Që atëherë, Britania e Madhe është tërhequr nga Bashkimi Evropian pas më shumë se katër dekadash anëtarësimi dhe disa vitesh grindjeje mbi kushtet e divorcit.
Dhe akoma grindjet vazhdojnë: Mbretëria e Bashkuar dhe BE -ja, që përbëhet nga 27 vende, tani po shkëmbejnë përsëri akuza dhe fyerje derisa përpiqen që të zgjidhin pikat e vështira në marrëdhëniet e tyre.
Ku qëndron problemi?
Konflikti aktual përqendrohet në Irlandën e Veriut, pjesa e vetme e Britanisë së Madhe që ndan një kufi tokësor me një anëtar të BE-së, Irlandën.
Ndërsa Britania ishte pjesë e një tregu të përbashkët në kohën sa ishte në BE, nuk kishte pengesa që njerëzit dhe mallrat të kalonin atë kufi. Kufiri i hapur ndihmoi në mbështetjen e procesit të paqes që u dha fund dhjetëra viteve të dhunës katolike-protestante në Irlandën e Veriut.
Duke e nxjerrë Mbretërinë e Bashkuar nga rendi ekonomik i BE -së, Brexit-i krijon barriera të reja dhe kontrollon tregtinë. Britania dhe BE-ja ranë dakord që kontrolle të tilla nuk mund të bëhen në kufirin Irlandë-Irlandë Veriore për shkak të rrezikut për procesin e paqes.
Alternativa ishte vendosja e një kufiri doganor në detin irlandez – midis Irlandës Veriore dhe pjesës tjetër të Britanisë së Madhe. Por kufiri i ri detar ka sjellë kokëdhimbje dhe burokraci për bizneset dhe ka zemëruar sindikatat Protestante të Irlandës Veriore, të cilat thonë se kjo dobëson pozitën e Irlandës Veriore në Mbretërinë e Bashkuar dhe kërcënon identitetin e tyre britanik.
Pse po shpërthen tani konflikti në mes të Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së?
Problemet janë grumbulluar prej se Britania e Madhe u largua nga ‘përqafimi’ ekonomik i BE -së, përfshirë tregun e përbashkët të bllokut, në fund të vitit 2020.
Sipas marrëveshjes së ndarjes, Qeverisë britanike iu kërkua të vendoste kontrolle doganore për mallrat që hynin në Irlandën Veriore nga pjesën tjetër të Britanisë së Madhe. Ajo ka shtyrë vazhdimisht vendosjen e këtyre masave, gjë që ka bezdisur Bashkimin Evropian.
Probleme të veçanta janë shfaqur rreth produkteve bujqësore dhe ushqimore.
Kundërshtimi nga sindikatat e Irlandës Veriore ndaj marrëveshjes është forcuar. Jeffrey Donaldson, kreu i Partisë Demokratike Unioniste të Irlandës Veriore, tha të martën se “nëse nuk zëvendësohet, atëherë do të dënojë Irlandën Veriore për dëme dhe paqëndrueshmëri të mëtejshme”.
Zemërimi ndaj masave të reja ndihmoi në nxitjen e disa netëve të dhunës në Irlandën Veriore në muajin prill, kryesisht në zonat protestante, ku të rinjtë hodhën tulla, fishekzjarre dhe bomba benzine në drejtim të policisë.
Kjo ka bërë që Qeveria britanike të argumentojë se vetë marrëveshja e Brexitit, e negociuar dhe e rënë dakord nga Britania e Madhe dhe BE-ja, po minon procesin e paqes.
Çfarë thotë BE-ja?
BE-ja pajtohet që masat e Irlandës Veriore nuk po funksionojnë mirë. Të mërkurën, BE-ja ofroi propozime për të lehtësuar barrën duke shkurtuar kontrollet mbi ushqimin, produktet bimore dhe shtazore me 80 për qind dhe dokumentet për kompanitë e transportit në gjysmë.
Në prag të asaj lëvizjeje, Britania e Madhe ka kërkuar që BE-ja të heqë gjithashtu Gjykatën Evropiane të Drejtësisë si arbitri përfundimtar i marrëveshjes së Brexit dhe në vend të kësaj të pajtohet me arbitrazhin ndërkombëtar.
BE -ja nuk ka shumë gjasa që ta pranojë këtë.
Kërkesa e Britanisë ka bërë që disa në BE të dyshojnë se Qeveria e kryeministrit Boris Johnson ka qenë ndonjëherë e sinqertë për t’iu përmbajtur marrëveshjes.
Çfarë do të ndodhë tutje?
BE-ja dhe Britania e Madhe thonë se do të zhvillojnë disa javë bisedime “intensive” mbi propozimet e fundit.
Bisedimet mund të çojnë në një përparim ose në një thyerje; sinjalet janë të përziera. Nga njëra anë, ka pasur momente gjatë Brexit-it kur Mbretëria e Bashkuar kërcënoi të largohej pa një marrëveshje, vetëm për të bërë kompromis në minutën e fundit. Kjo mund të jetë një tjetër.
Por nëse Qeveria britanike i përmbahet këmbënguljes së saj për të përjashtuar një rol për Gjykatën Evropiane, është e vështirë të shihet vend për kompromis.
Në këtë rast Britania e Madhe ka të drejtë që ta suspendojë marrëveshjen e Brexit-it nëse asaj është duke i shkaktuar vështirësi të jashtëzakonshme.
Një lëvizje e tillë do të zemërojë BE -në, e cila ka të ngjarë të përgjigjet me veprime ligjore dhe ndoshta sanksione ekonomike kundër Britanisë së Madhe.
Mund të hyjë në një luftë tregtare gjithëpërfshirëse – një luftë që ka të ngjarë të godasë ekonominë britanike më shumë sesa atë evropiane.
Unionistët Demokratikë të Irlandës së Veriut, ndërkohë, po kërcënojnë se do të rrëzojnë Qeverinë e Belfastit nëse marrëveshja nuk prishet, një veprim që do të nxiste zgjedhjet dhe do ta fuste rajonin në një pasiguri të re.
