Disa vende preferojnë të mbështeten tek liderët e tyre. Ronald Reagan, Bill Clinton, George W. Bush dhe Barack Obama secili prej tyre fituan një mandat të dytë në Amerikë. Angela Merkel e Gjermanisë u rizgjodh tre herë; Britanikja Margaret Thatcher dhe Tony Blair u zgjodhën dy herë.
Megjithatë, që nga viti 1958, francezët nuk kanë rizgjedhur kurrë një president që kishte një shumicë parlamentare.
Pse është kaq e pazakontë që kreu i shtetit të Francës të fitojë një mandat të dytë?
Një referendum në vitin 2000 shkurtoi mandatet presidenciale franceze nga shtatë në pesë vite. Pas reformave kushtetuese në 2008, liderët mund të shërbejnë vetëm për dy mandate radhazi.
Por kjo mesa duket nuk është zbatuar plotësisht. Vetë De Gaulle mori sërish detyrën në vitin 1965. Por ai u zgjodh fillimisht në vitin 1958 nga një kolegj elektoral i parlamentarëve, kryetarëve të bashkive dhe anëtarëve të këshillit të qytetit, jo nga populli, raporton abcnews.al.
Të vetmit presidentë që janë rizgjedhur janë François Mitterrand, një socialist, në 1988 dhe Jacques Chirac, në 2002.
Secili prej tyre arriti të fitonte një mandat të dytë falë një marrëveshjeje për ndarjen e pushtetit e njohur si “ bashkëjetësë”.
Diçka e tillë e bëri më të lehtë shmangien e fajit. Për më tepër, në një rezultat tronditës të raundit të parë, Shirak u përball në balotazh m Le Pen, udhëheqësi ksenofob i Ballit Kombëtar dhe babai i Marine Le Pen, kandidatja aktuale presidenciale.
Kjo ndeshje i rriti shanset e Chirac brenda natës. Asnjë president francez në detyrë nuk është rizgjedhur që atëherë. Numri i ulët i pjesëmarrjes tregon një masë të madhe të pakënaqësisë së votuesve. Abstenimi në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale u rrit nga 16% në 2007, në 26% më 10 prill të këtij viti.
Në Britani, ka ndodhur e kundërta: përqindja e pjesëmarrjes në zgjedhjet e përgjithshme u rrit nga 61% në 2005, në 67% në 2019. Në raundin e parë të zgjedhjeve franceze të këtij viti, 58% e votuesve mbështetën një kandidat ekstremist ose populist, nga pak më pak se gjysma në vitin 2017 – megjithëse Emmanuel Macron, presidenti në detyrë, mori 4% më pak të votave ketë vit.
Zhgënjimi francez duket se lidhet drejtpërdrejt me figurën e presidentit. Pothuajse tre të katërtat e njerëzve kanë “besim” në kryebashkiakun e tyre lokal, sipas një sondazhi të Ifop; për presidentin, kjo përqindje bie në vetëm 41%, raporton abcnews.al.
Kreu i shtetit komandon forcat e armatosura, emëron kryeministrin dhe qeverinë, mund të shpërndajë Asamblenë Kombëtare, të vendosë nëse do të ndërhyjë në luftë dhe të ushtrojë kompetenca emergjente.
Kjo i jep një lideri të vetëm një përgjegjësi të madhe, ashtu edhe pritshmëri, të cilat shumë shpejt mund të kthehen në zhgënjim. Por pakënaqësia franceze me udhëheqësit e tyre duket se ka rrënjë më të thella. Në të vërtetë mund të jetë vetëm pjesë e karakterit kombëtar.
Vendi po përpiqet periodikisht të përmbysë regjimin e vjetër me protesta masive. Francezët madje kanë një shprehje për një rast të tillë: dégagisme, ose eleminimi i rendit të vjetër.
Kjo duket se përforcon modelet rebele të votimit. Udhëheqësit që sfidojnë shanset – siç kërkon të bëjë Macron janë një përjashtim i rrallë./abcnews.al
