Së fundmi prestigjiozja Ëashington Post ka bërë një artikull në lidhje me strehimin e afganëve në Shqipëri.
Rama tha se ishte kërkesë e SHBA-ve, por duket se DASH nuk mban asnjë përgjegjësi.
Administrata e Biden thotë se kurrë nuk ka premtuar se do të sigurojë strehim për të gjithë, madje as viza.
Më tej në shkrim thuhet se organizatat jofitimprurëse amerikane dhe grupet e veteranëve që po luftonin për të evakuuar partnerët e tyre afganë iu drejtuan disa vendeve të tjera që kishin rënë dakord t’i merrnin ata. Mes këtyre vendeve ishte edhe Shqipëria. Po sipas WP, borxhi o organizatave jo qeveritare për 380 afganët e strehuar në Lezhë tek resortet që i strehuan ka shkuar në mbi 2 milionë dollarë.
Shkrimi i plotë në Washington Post:
Studenti 21-vjeçar i universitetit nuk e kuptoi në atë kohë, por ai hipi në aeroplanin e gabuar jashtë Afganistanit.
Si ishte ai, ose ndonjë nga 780 afganët e tjerë që po i afroheshin përvjetorit të tyre të parë në këtë vendpushim ne plazhin shqiptar?
Ajo që ai dinte gushtin e kaluar ishte se mes kthimit të talebanëve në pushtet dhe kaosit të tërheqjes së SHBA-së nga Afganistani, një arratisje ishte një arratisje. Një avion evakuimi ishte një avion evakuimi. Një vend i sigurt ishte një vend i sigurt.
Dhe është ende. Sigurisht këtu, në bregun e butë dhe të zhytur në diell të Detit Adriatik, në një komb të vogël evropian më shumë se 2600 milje larg shtëpisë ku –ndryshe nga shumë më të mëdhenjtë, qeveria dhe komuniteti, i pritën afganët krahëhapur. Por një vit pasi përpjekjet e guximshme të kaq shumë njerëzve ndihmuan dhjetëra mijëra afganë të largoheshin nga vendi i tyre ndërsa qeveria e tyre u shemb, shumë gjëra të tjera janë bërë të qarta.
Së pari, një evakuim nuk ishte domosdoshmërisht një rrugë për strehim në Shtetet e Bashkuara, siç prisnin shumë. Dhe mund të mos jetë kurrë për mijëra të evakuuar që qeveria vlerëson se hipën në fluturime çarter në arratisjen e tyre dhe u ulën në vende të tjera si Shqipëria, Emiratet e Bashkuara Arabe, Iraku, Meksika, Greqia dhe Uzbekistani.
Administrata Biden, e cila u përball me kritika të forta për mënyrën se si i dha fund luftës së SHBA-së në Afganistan dhe nuk arriti të evakuonte shumë nga aleatët e saj afganë, thotë se kurrë nuk ka premtuar se do të sigurojë strehim për të gjithë. Kjo përgjigje nuk u përshtatet mirë të evakuuarve dhe mbështetësve të tyre, të cilët vërejnë se Presidenti Biden tha se Shtetet e Bashkuara nuk do t’i lënë pas aleatët e tyre afganë.
Faktori më i rëndësishëm për të përcaktuar se cilët të evakuuar afganë gjetën shtigje të shpejta për në Shtetet e Bashkuara nuk ishte forca e lidhjeve të tyre me SHBA. Ishte nëse ata arritën në atë që zyrtarët qeveritarë e quajnë “bisht gri” – një avion ushtarak amerikan, kundër një “bishti të bardhë” një avion komercial ose me qira.
Më shumë se 76,000 afganë zbritën përfundimisht në bazat ushtarake amerikane jashtë vendit vjeshtën e kaluar dhe u transferuan më tej në Shtetet e Bashkuara për rivendosje, në një përpjekje që administrata e quajti “Operacioni Aleatët e Mirëpritur”.
Shumica e atyre afganëve që hipën në “bishtin e bardhë” nuk zbarkuan në bazat amerikane. Ata zbarkuan në vende të tjera. Ishte akti hapës i një rrëmuje burokratike njëvjeçare që vetëm tani po shkon drejt një zgjidhjeje – për disa.
Për studentin, vëllezërit e motrat e tij dhe qindra si ata që u çuan në Shqipëri, një vend për të cilin nuk kishin dëgjuar kurrë dhe në një vendpushim plazhi, është bërë më i çuditshmi në harresë.
Për gati një vit, ata kanë jetuar në një hotel në Shëngjin, një qytet turistik me një shtresë të gjatë e të gjerë rëre në bregdetin verior të Shqipërisë, pak më shumë se një orë me makinë nga kryeqyteti, Tirana.
“Ushqimi është i mirë dhe dhoma është e mirë,” tha studenti, vëllai i të cilit kishte punuar për amerikanët dhe i cili foli në kushte anonimiteti për të mbrojtur të afërmit në Afganistan nga hakmarrja e mundshme nga talebanët.
“Por ne jemi në një burg psikologjik sepse nuk e dimë se çfarë do të ndodhë.”
Afganistani nuk ishte lufta e Shqipërisë dhe Shqipëria nuk ishte një destinacion i qartë për afganët që ikin.
Gjatë luftës së saj 20-vjeçare në Afganistan, qeveria amerikane kishte shpenzuar triliona dollarë për të ndërtuar një qeveri, shoqëri civile dhe forca të armatosura në vendin e Azisë Qendrore. Ajo kishte vendosur rreth 800,000 trupa amerikane dhe mijëra punëtorë dhe kontraktorë të tjerë qeveritarë.
Vëllai i studentit kishte shërbyer si përkthyes për Forcat Speciale të SHBA-së dhe u bë shtetas amerikan. Motra e tyre kryesonte një shkollë vajzash të pakicës fetare Hazara, e financuar nga paratë e ndihmës së huaj. Dhe familja kishte përfituar nga idealet dhe institucionet liberale që solli Amerika.
Studenti nuk kujtonte një Afganistan pa Amerikën. Dhe Amerika është vendi ku ai dhe shumë nga të evakuuarit e tjerë, të cilët kishin punuar për organizatat amerikane, kishin studiuar në universitetet amerikane ose kishin marrë trajnime të financuara nga qeveria amerikane menduan se po shkonin.
Si një nga vendet anëtare më të vogla dhe më të varfra të NATO-s, Shqipëria dërgoi pak më shumë se 4100 trupa gjatë 20 viteve në Afganistan. Por në fillim të evakuimit të udhëhequr nga SHBA, kryeministri shqiptar Edi Rama tha se vendi i tij, një aleat i vendosur i SHBA-së, ishte i përgatitur të mirëpresë mijëra afganë të ikur.
“Shtetet anëtare të NATO-s duhet të kujdesen për njerëzit që ishin aty për ne dhe punuan për ne, besuan në atë që po sillnim atje dhe u rreshtuan me atë që donim për të ardhmen e Afganistanit,” tha ai në një intervistë këtë muaj. “Dhe 30 vjet më parë, sinqerisht, ne ishim si afganët. Po arratiseshim dhe kishim nevojë për strehim dhe ishim të strehuar.”
Kishte shumë më tepër përpjekje për të ikur nga Afganistani në ato tre javë të fundit, të furishme të tërheqjes së SHBA-së, sesa kishte vende në fluturimet ushtarake amerikane – nëse mund të futeshin edhe brenda aeroportit.
Kështu, organizatat jofitimprurëse amerikane dhe grupet e veteranëve që po luftonin për të evakuuar partnerët e tyre afganë iu drejtuan disa vendeve të tjera që kishin rënë dakord t’i merrnin ata.
Shumë e thirrën Ramën.
Brenda pak muajsh, Shqipëria kishte marrë rreth 2500 afganë.
Organizatat evakuuese prisnin që Shqipëria të ishte një ndalesë, një platformë e përkohshme uljeje, ndërsa të evakuuarit do të përpunoheshin për rivendosje të përhershme në Shtetet e Bashkuara, thanë përfaqësuesit e grupeve në intervista.
“Pritja jonë, duke pasur parasysh bisedat tona me Departamentin e Sigurisë Kombëtare ishte që të gjithë do të dilnin jashtë brenda dy javëve të para të dhjetorit,” tha Jason Kander, një veteran i Afganistanit dhe ish-sekretar i shtetit të Misurit, Projekti i Shpëtimit në Afganistan. evakuoi 380 afganë në Shqipëri.
Ai kishte një arsye tjetër të mirë për të menduar kështu. Operacioni në fillim të vjeshtës filloi të rivendoste 76,000 afganët. Ato përfshinin jo vetëm disa nga aleatët dhe partnerët e Amerikës – por edhe shoferët e taksive, këpucarët dhe biznesmenët, të cilët thjesht kishin mundur të luftonin rrugën e tyre përmes kaosit për të hyrë brenda aeroportit në kohën e duhur.
Sigurisht, grupet që mbërritën në Shqipëri do të rivendoseshin në të njëjtën mënyrë, arsyetoi Kander.
Rama, i cili fillimisht kishte thënë se Shqipëria do të shërbente si “vend tranziti për një numër të caktuar emigrantësh politikë afganë që kanë Shtetet e Bashkuara si destinacionin e tyre përfundimtar”, tha më vonë se nuk kishte kurrë një afat kohor të rënë dakord për ato nisje.
Por ai vendosi që herët se nuk do t’i vendoste në një kamp refugjatësh. Ai donte t’u jepte dinjitet dhe qetësi, tha ai. Ai donte t’u jepte atyre “atë që ne donim kur ishim afganë një herë e një kohë”.
Hotelet e larta të plazhit të Shëngjinit, që pastrohen për muajt e dimrit, dukeshin të përsosur. Dhe Rafaelo Resort, një vendstrehim i gjerë me pesë ndërtesa, me tre pishina në ujë që mund të strehojë 2,300 të ftuar, tha se do të strehojë shumicën prej tyre.
Akomodimi ishte i kushtëzuar. Rafaelo nënshkroi marrëveshje me organizatat jofitimprurëse dhe filialet amerikane që sollën afganët në Shqipëri, ku secili grup u zotua të mbulonte dhomën dhe bordin për të evakuuarit e tij për një tarifë ditore prej rreth 30 dollarë për person.
Organizatat varionin nga Vital Voices e themeluar nga Hillary Clinton deri te National Endowment for Democracy, Fryma e Amerikës aleate me ushtrinë e SHBA-së dhe madje edhe FIFA.
Deri në dhjetor, 485 nga 657 dhomat e Rafaelo-s ishin zënë nga më shumë se 1,700 afganë, tha Bledar Shima, menaxheri i përgjithshëm i hotelit, dhe Rafaelo kishin bërë që t’i ngjanin një komuniteti të përmbajtur afgan.
Ishte “si nje fshat i tyre”, tha Alyse Nelson, presidentja dhe CEO e Vital Voices, e cila vizitoi grupin e organizatës së saj prej rreth 1,100 afganësh në hotel nëntorin e kaluar.
Fëmijët gjuanin topa futbolli në pishinë. Familjet shëtisnin në trotuarin e zbrazët dhe bënin pazar për sende ushqimore në qytetin e afërt të Lezhës.
Studenti i universitetit, i cili ndante një suitë me vëllain, motrën dhe kunatën e tij, lidhi miqësi me të rinj të tjerë afganë. Organizata të ndryshme ngritën një klinikë shëndetësore, si dhe shërbime edukative dhe këshilluese në katin e parë të hotelit.
Për një kohë, Rafaelo ishte thjesht një lehtësim. Afganët atje u kishin shpëtuar talebanëve. Ata kishin ushqim, strehim dhe siguri.
Një e evakuuar në të 20-at filloi t’u mësonte fëmijëve në hotel se si të bënin skateboard. Artistët kanë punuar në murale. Mësuesit drejtuan klasa për fëmijët e evakuuar dhe të rriturit. Dhe disa sipërmarrës të kuzhinës filluan të shesin ushqime të përgatitura në qytet.
Por kaluan muaj dhe askush në Rafaelo nuk dukej se po “përpunohej” për jetën e tyre të re në Amerikë.
Më pas, në dhjetor, Departamenti i Shtetit dha disa lajme: Kushdo që u largua nga Afganistani me një kartë para 31 gushtit dhe po priste në Shqipëri ose në një vend tjetër, do të përfshihej në “Operacionin Aleatët e Mirëseardhur” që do të thotë se ata kishin të drejtë për rivendosje në SHBA.
Por lajmi vlente vetëm për një pakicë afganësh ne Rafaelo. Shumica ishin larguar nga Afganistani me fluturime çarter pas 31 gushtit, kur fluturimet ushtarake nuk ishin më një opsion. Nëse do të dëshironin të vinin në Amerikë, ata do të duhej të provonin fatin e tyre përmes sistemit kompleks dhe të prapambetur të imigracionit ose programit të refugjatëve në SHBA.
Papritur, shumë – së bashku me sponsorët e organizatës së tyre – kuptuan se nuk kishin rrugë të qartë për në Shtetet e Bashkuara.
Lajmi përkoi me një vdekje të papritur, tragjike në familjen e studentit në Afganistan dhe grupi i ri u ndje i pashpresë dhe i frikësuar. Ishte hera e parë që largoheshin nga shtëpia. Ata ishin të gjithë nën 25 vjeç.
“Ne nuk e dinim se çfarë [ne] duhet të bënim,” tha ai. Motra e tij filloi të qante aq pandërprerë dhe në mënyrë të pakontrolluar, saqë ata bënë disa udhëtime në spitalin publik në Lezhë aty pranë dhe vëllai i tyre shtetas amerikan grumbulloi paratë për t’i vizituar në Shqipëri.
Dëshpërimi jehoi rreth vendpushimit.
“Çfarë ndodh nëse rastet tona refuzohen? Çfarë do të bëjmë në Afganistan? Ne humbëm gjithçka,” tha Parigul Nabizadah, një mësuese që kishte punuar për një organizatë jofitimprurëse me bazë në D.C., Këshillat Amerikanë për Arsimin Ndërkombëtar, dhe u evakuua me burrin dhe dy fëmijët e saj të vegjël. “Çfarë do të ndodhë me ne nëse kthehemi?”
Jo shumë kohë pas kësaj, Projekti i Shpëtimit në Afganistan i Kander i tha hotelit se i kishin mbaruar paratë – dhe ai pushoi së paguari faturat.
“Vetëm për të qenë i qartë: të gjithë e dinin se kjo po vinte. Ne kishim një sasi të kufizuar parash, “tha Javad Khazaeli, avokati i grupit.
Hoteli thotë se Projekti i Shpëtimit afgan tani i ka borxh mbi 2 milionë dollarë për 380 personat që ka nënshkruar për të sponsorizuar. Projekti i Shpëtimit afgan thotë se qeveria e SHBA-së, e cila në dhjetor miratoi një faturë prej 7 miliardë dollarësh për të financuar zhvendosjen afgane, duhet të jetë përgjegjëse për projekt-ligjin. Dhe Departamenti i Shtetit tha se kjo nuk do të ndodhë.
“Qeveria e SHBA-së nuk ka asnjë përgjegjësi për këta njerëz”, tha një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit, i cili foli në kushte anonimiteti sipas udhëzimeve të përcaktuara nga departamenti. Organizatat nënshkruan letra për të mbështetur të evakuuarit e tyre në Shqipëri, tha zyrtari. “Tatimpaguesi amerikan nuk do të marrë përsipër.”
“Cfare duhet te bejme? A duhet t’u japim atyre vetëm një vakt në ditë?” tha Shima, menaxherja e hotelit. Kjo nuk do të ishte e drejtë, tha ai. “Edhe ata janë viktima”. Por ka edhe një kufi. “Sa kohë mund të përballojë dikush që t’i japë hotelit [dhomat] falas?”
Administrata e Biden thotë se nuk i inkurajoi kurrë grupet amerikane që të çonin njerëzit e tyre në Shqipëri dhe se ajo dërgoi një mesazh të qartë vjeshtën e kaluar se çdo ent privat që evakuon afganët do të mbante përgjegjësi për ta – dhe se ata afganë nuk do të kishin një rrugë të garantuar për në Shtetet e Bashkuara.
Por veteranët, anëtarët e shërbimit amerikan dhe të tjerë – duke përfshirë zyrtarë – që morën pjesë në evakuim, thanë se bashkëpunimi i njerëzve në të gjithë qeverinë dhe sektorin civil mes nxitimit të evakuimit gjithashtu mjegulloi linjat e pritjeve.
“Ne të gjithë po punonim për kontaktet tona në këto rrjete njerëzish brenda qeverisë dhe jashtë qeverisë që po bashkoheshin për të larguar njerëzit nga Kabuli,” tha Rep. Elissa Slotkin (D-Mich.), një ish-zyrtare e CIA-s dhe Pentagonit. . “Ato ditë ishin kaq kaotike … ju thjesht kishit njerëz në mbarë botën që po përpiqeshin të bënin të drejtën nga njerëzit që rrezikuan jetën e tyre për të na ndihmuar.”
Në luftën e saj për të evakuuar afganët me të cilët kishte punuar, Slotkin udhëzoi një punonjës të “Google të gjithë ambasadorët” në ato pak vende që po merrnin afganët.
Ambasadorja e SHBA-së në Shqipëri, Yuri Kim, kishte punuar me Slotkin në Irak. Kështu që Slotkin e thirri atë, duke u lutur: “Yuri, duhet të më ndihmosh këtu. Unë kam afganë. Dëgjoj se Shqipëria është e gatshme t’i marrë ato”.
Ambasadori e lidhi Slotkinin me Ramën. Slotkin bashkëpunoi me ish-këshilltarin e sigurisë kombëtare H.R. McMaster për të rregulluar një kartë. Kim dhe ministri i jashtëm shqiptar më pas takuan fluturimin në pistë, tha Slotkin.
Në muajt e verës, plazhi i Shëngjinit mbushet me kolltuqe dhe çadra të mbushura krah për krah. Turistët me rroba banje të pakta vërshojnë resortet. Muzika pop dhe tekno shpërthen në maksimum të vazhdueshëm nga altoparlantët e restoranteve dhe dyqanet me kapele dielli dhe tubat e fryrë delfinësh dhe breshkash. Mbrëmjeve, pushuesit grumbullohen në shëtitoren, duke marrë në sallonet e akulloreve, lojërat e karnavaleve dhe muzikën live.
Shëngjini e ka humbur prej kohësh atmosferën e një fshati afgan. Më shumë se gjysma e popullsisë fillestare të evakuuarve të Rafaelo-s tani është larguar – përfshirë grupin e Slotkin-it, i cili kishte qasje në zhvendosje përmes Operacionit Aleatët Mirëseardhje sepse ata u larguan nga Afganistani para 31 gushtit.
Megjithatë, shumica e atyre që janë larguar nga Rafaelo kanë shkuar në Kanada. Edhe disa me raste të forta të imigracionit në SHBA zbuluan se Kanadaja ishte thjesht më e shpejtë se Shtetet e Bashkuara për t’u ofruar atyre zhvendosje të përhershme, thanë të evakuuarit dhe sponsorët e tyre.
Rreth 800 afganë kanë mbetur. Më shumë se dy duzina foshnjash kanë lindur në Shqipëri që nga mbërritja e grupit. Të paktën një person ka vdekur. Dhe të paktën dy familje u dorëzuan dhe u kthyen në Afganistan, thanë koordinatorët në terren për grupet.
Së shpejti, sezoni turistik do t’i lërë vendin një dimri tjetër të qetë Shëngjin dhe të evakuuarit pyesin se sa prej tyre do të jenë ende atje për ta parë atë.
Më 15 gusht – në përvjetorin e rënies së Afganistanit nga talebanët – zyrtarë nga Departamenti i Shtetit dhe i Sigurisë Kombëtare mbajtën një telefonatë konferencë me organizatat që ende sponsorizojnë afganët në hotel.
“Ne u thamë atyre se kemi vendosur të zgjerojmë të drejtën për t’u marrë në konsideratë për hyrjen në Shtetet e Bashkuara,” tha Elizabeth Jones, koordinatore e Departamentit të Shtetit për përpjekjet e zhvendosjes afgane. Ndërprerja nuk ishte më 31 gusht. Një ekip zyrtarësh do të mbërrinte në Shqipëri në shtator për të filluar përpunimin e afganëve të mbetur.
Administrata shpreson që shumica do të jenë në Shtetet e Bashkuara deri në qershor 2023.
