Në shikim të parë shkalla e papunësisë në Rusi thjesht nuk duket se ka kuptim.
Vendet perëndimore kanë vendosur sanksione gjithëpërfshirëse financiare dhe teknologjike ndaj Rusisë, duke goditur një sërë sektorësh ekonomikë, që nga prodhimi i automjeteve dhe teknologjia e informacionit deri tek udhëtimet, duke e shtyrë vendin në recesion.
Në të njëjtën kohë, shumë kompani perëndimore që punësojnë qindra dhe në disa raste mijëra qytetarë rusë janë tërhequr nga Rusia, si protestë kundër pushtimit të Ukrainës.
Papunësia ruse ka rënë në nivelin më të ulët post-sovjetik me vetëm 3.9 për qind në maj – shumë nën mesataren e Bashkimit Evropian dhe jo shumë mbi shifrën e SHBA-së prej 3.6 për qind – dhe mbetet në të njëjtin nivel edhe në muajin qershor.
Por, derisa pak ekspertë nuk besojnë në shifrat zyrtare ruse të papunësisë, shumë nga ta thonë se shpjegimi kryesor për shkallën e ulët nuk janë statistikat e dyshimta.
Sipas tyre, ky është një kombinim i trendeve demografike në rënie, qeverisë me një preferencë të gjatë në shkurtimin e orëve dhe pagave në vendet e punës – pjesërisht për të mbajtur nën kontroll papunësinë me rrezik politik – dhe përvojë të gjerë në trajtimin e trazirave ekonomike.
Eksodi masiv i njerëzve në moshë pune nga Rusia pas pushtimit të Ukrainës në shkurt, përqindja e madhe e vendeve të punës të cenueshme, të mbajtura nga migrantët e Azisë Qendrore dhe kërkesa në rritje për fuqi punëtore, gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm në uljen e papunësisë.
Humbja e vendeve të punës pritet të rritet duke filluar nga vjeshta, pasi puna sezonale në bujqësi, ndërtimtari dhe turizëm po përfundon dhe recesioni i nxitur nga sanksionet po thellohet.
“Fakt është se Kremlini, punëdhënësit dhe njerëzit janë të mësuar me krizën ekonomike”, tha për Radion Evropa e Lirë Chris Weafer, themelues i grupit të konsulencës Macro-Advisory.
“Ekziston një sistem i mirë-zhvilluar i punësimit dhe mbështetjes sociale që po fillon përsëri” dhe ai e mban papunësinë të ulët, tha ai.
Rusia, e pasur me rezerva, përjetoi një zhvillim të madh ekonomik gjatë dy mandateve të para të Putinit, nga viti 2000 deri më 2008, e nxitur nga çmimet e larta botërore të naftës dhe gazit.
Që atëherë, vendi është përballur me katër periudha turbulence ekonomike që rezultojnë nga një sërë shkaktarësh: kriza financiare globale e viteve 2008-2009; rundi i parë i sanksioneve perëndimore për agresionin e Rusisë kundër Ukrainës në vitin 2014, si dhe një rënie e madhe e çmimeve të energjisë; pandemia COVID më 2020; dhe pushtimi në shkallë të gjerë i Ukrainës më 24 shkurt 2022.
Në çdo goditje, Qeveria ka fituar përvojë në trajtimin e problemeve me pasoja të mundshme politike, duke përfshirë papunësinë. Autoritetet shtetërore janë të fokusuara në projektimin e vendeve të punës për të ruajtur stabilitetin social, veçanërisht në qytetet e largëta të vendit të dominuara nga një punëdhënës i vetëm ose një pjesë e vogël e ndërmarrjeve, tha Weafer.
“Kremlini ka pasur gjithmonë frikë nga papunësia në rajone dhe gjithmonë ka lëvizur shpejt për të mbrojtur vendet e punës dhe për të subvencionuar punëdhënësit”, tha ai.
Goditja nga sanksionet
Vendet perëndimore kryesisht e shkëputën Rusinë nga tregjet e tyre financiare dhe sektorët e teknologjisë pas pushtimit të Ukrainës, duke dëmtuar disa kompani – të paktën fillimisht – që vareshin nga importet për prodhim.
Industria ruse e automobilave, e cila punëson qindra mijëra njerëz, duke përfshirë punëtorë në kompanitë e furnizimit, puna e së cilës pothuajse u ndal e gjitha në maj për shkak të ndalimit të eksportit perëndimor të këtyre pjesëve, dhe prodhimi ra në më shumë se 90 për qind.
Në një intervistë më 15 gusht me gazetën qeveritare Rossiiskaya Gazeta, ministri i Punës, Anton Kotyakov, tha se Qeveria ndërmori menjëherë veprime për të ndihmuar kompanitë, ndërsa ata kërkonin për furnizues të rinj, duke përfshirë ofrimin e ristrukturimit të borxhit, shtyrjen e pagesave buxhetore dhe programet e mbështetjes sektoriale.
Sa e lartë do të jetë shkalla e papunësisë do të varet nga ajo se sa shpejt kompanitë ruse mund të gjejnë alternativa ndaj mallrave të furnizuara nga Perëndimi dhe tregjeve perëndimore, tha ai.
Qeveria po subvencionon kompanitë për të punësuar kategori të cenueshme, duke ndihmuar zhvendosjen e punëtorëve nga kompanitë në vështirësi në kompani stabile, dhe duke rritur programet e trajnimit, tha Kotyakov. Ai tha, po ashtu, se grupet e punës në nivel federal dhe rajonal takohen çdo javë për të diskutuar situatën e punësimit në vend.
“Ky është kontroll manual [i ekonomisë], por kur ka një komponent pasigurie, është i nevojshëm”, tha ai, duke shtuar se qeveria kishte rritur aftësinë e saj për të monitoruar nga afër sektorët dhe rajonet gjatë krizës së COVID-19, kur papunësia ishte e lartë, ishte gjithashtu kërcënim.
Ndërkohë, shteti ka kërkuar gjithashtu të menaxhojë efektet e eksodit të kompanive të huaja me fuqi të madhe punëtorësh vendas, për të siguruar humbje minimale të vendeve të punës. Ajo ka krijuar pengesa për të dekurajuar ato firma që të pushojnë nga puna punëtorët dhe shumë – duke përmendur shqetësimet për punonjësit e tyre rusë – kanë vazhduar t’i paguajnë ata edhe pas përfundimit të funksionimit.
Kompania McDonald’s me bazë në SHBA, e cila kishte 62.000 punonjës në Rusi, ia shiti biznesin një sipërmarrësi siberian me një klauzolë që pronari i ri të mbajë punëtorët për të paktën dy vjet me kushte të ngjashme.
“Nëse McDonald’s dëshiron ndonjëherë të kthehet në Rusi, do të ndihmohet dhe mirëpritet, sepse u largua siç duhet dhe kjo kryesisht do të thotë se mbronte vendet e punës”, tha Weafer.
Në një raport të qershorit, Qendra për Kërkime Strategjike, një institut i politikave publike me bazë në Moskë, vlerësoi se 350.000 njerëz – ose rreth 0.5 për qind e të gjithë punëtorëve – ishin të punësuar në firmat e huaja që, ose kishin ndaluar, ose kufizuar operacionet e tyre në Rusi.
“Biznesi i huaj përbën drejtpërdrejt 2 deri në 3 për qind të vendeve të punës në ekonominë ruse dhe, në fakt, nuk është një punëdhënës me rëndësi kritike në shkallë kombëtare”, thuhet në raport.
Ekonomistët tani presin që papunësia ruse ta mbyllë vitin në 5.6 për qind, nga një parashikim i mëparshëm prej 6.5 për qind, sipas një sondazhi të kryer nga Banka Qendrore e vendit në korrik.
Ministri i Ekonomisë, Maksim Reshetnikov, paralajmëroi kundër “dramatizimit” të rritjes së pritshme të papunësisë këtë vit, duke thënë se “situata është e kontrollueshme”.
Ministria e tij tani parashikon që të ardhurat nga eksporti i energjisë të rriten me 100 miliardë dollarë këtë vit, duke i dhënë qeverisë fuqi më të madhe për të ndihmuar kompanitë të përballen me sanksionet.
Rënia demografike
Derisa shkalla e ulët e papunësisë është e mirë për qeverinë, shifrat mbështeten nga një lajm i keq për Rusinë: Përkrahja e të gjitha përpjekjeve të shtetit për të mbajtur njerëzit në punë është një prirje demografike negative që është thelluar vetëm nga lufta.
Rusia ka një popullsi në moshë të aftë për punë prej rreth 75 milionë njerëzish, rreth 3 milionë prej të cilëve janë aktualisht të papunë. Por, forca e saj e punëtore po zvogëlohet nga 500.000 deri në një milion në vit, pasi numri i njerëzve që dalin në pension tejkalon ata që hyjnë në tregun e punës, vlerësojnë ekspertët.
Ky fenomen është kryesisht për shkak të rënies së natalitetit në vitet 1990 dhe fillim të viteve 2000, e shkaktuar pjesërisht nga trazirat ekonomike që shoqëruan dhe pasuan rënien e Bashkimit Sovjetik. Thjesht, më pak njerëz do të thotë më pak njerëz të papunë.
“Trendet e pafavorshme demografike, me më pak hyrje të reja në fuqinë punëtore, me të vërtetë luajnë një rol të madh të tregut rus të punës”, tha për Radion Evropa e Lirë Tatiana Orlova, një analiste në Oxford Economics.
Rusia po humbet, gjithashtu, një numër në rritje të njerëzve të aftë për punë për shkak të emigrimit mes një goditjeje në rritje të lirive politike dhe një perspektive të zymtë për rritjen ekonomike.
Emigracioni është përshpejtuar vetëm pas pushtimit të Ukrainës.
Në fund të marsit, Shoqata Ruse për Komunikimet Elektronike vlerësoi se rreth 70.000 punonjës të IT-së u larguan nga vendi një muaj pas pushtimit. Ai paralajmëroi se 100.000 të tjerë mund të ndjekin rrugën e njëjtë.
Për të frenuar daljen e punëtorëve të kualifikuar, Putin nënshkroi disa masa ekonomike, duke përfshirë një pushim tatimor tre-vjeçar dhe kredi të subvencionuara për kompanitë e IT-së. Ai ka miratuar gjithashtu hipoteka të subvencionuara për punonjësit e IT-së dhe ka dhënë mundësi nga heqja dorë nga shërbimi ushtarak për të gjithë ekspertët e teknologjisë në moshë pune.
Një aspekt tjetër i tregut rus të punës që po parandalon një rritje të papunësisë zyrtare është përdorimi i gjerë i migrantëve nga Azia Qendrore. Ato shërbejnë si një valvulë presioni për tregun rus të punës – kur kohët janë të vështira, ata janë ndër të parët që humbasin punën e tyre.
“Emigrantët nuk regjistrohen në regjistrin e papunësisë. Ata shkojnë në shtëpi”, tha Weafer.
Rusia ka deri në 10 milionë punëtorë migrantë, që përbëjnë gati një në tetë punëtorë, tha Weafer.
Shumë prej tyre janë të punësuar në ndërtim, transport dhe shitje me pakicë, sektorë që priren të goditen rëndë kur ekonomia tkurret.
Tregu i punës dhe burrat në luftë
Pushtimi rus i Ukrainës po largon gjithashtu dhjetëra mijëra qytetarë, shumica burra, nga tregu i punës, duke përfshirë nga rajone ku papunësia ka qenë tradicionalisht e lartë, siç është Kaukazi i Veriut.
Orlova tha se ekonomia e Rusisë karakterizohet nga një shpërndarje e pabarabartë e niveleve të papunësisë, me tregjet e punës në qytete të forta dhe rajone si Kaukazi i Veriut që vuajnë.
Ekonomia e Rusisë karakterizohet gjithashtu nga pronësia e madhe shtetërore, gjë që ndikon në trendet e punësimit.
Rreth 40 për qind e rusëve janë të punësuar nga shteti, kompanitë shtetërore ose kompanitë private, pronarët e së cilave kanë lidhje të ngushta me qeverinë – të gjithë ngurrojnë të shkurtojnë numrin e punonjësve në kohë të vështira. E njëjta gjë vlen edhe për pronarët e ndërmarrjeve, ku një kompani e vetme është burimi kryesor i vendeve të punës.
“Kur një fabrikë e madhe është punëdhënësi më i madh, pronarët e uzinës do të mendohen dy herë përpara se t’i pushojnë punëtorët. Ata mund të ulin orët e punës ose t’i ulin pagat, por pushimet nga puna do të kundërshtohen nga qeveria”, tha Orlova.
Kur kriza kalon, punëdhënësit duhet të rivendosin pagat e mëparshme dhe të kompensojnë pagat e humbura, tha Weafer.
“Të gjithë e pranojnë sistemin”, tha ai.
Por, nuk është vetëm presioni i qeverisë që i bën pronarët privatë të hezitojnë të shkurtojnë numrin e punonjësve: mungesa e punëtorëve të kualifikuar është faktor kryesor.
Nëse një kompani i lë punëtorët e aftë të shkojnë në kohë të vështira, mund të mos jetë në gjendje t’i kthejë ata kur ekonomia të rritet, tha Weafer.
“Rusia nuk ka probleme papunësie, ka problem me mungesën e punëtorëve, problem me mungesën e aftësive”, tha ai.
