Reforma financiare e Vatikanit ka hyrë zyrtarisht në fuqi me botimin e saj në “L’Osservatore Romano”.
Me Motu Proprio “Coniuncta Cura”, Papa Leoni XIV ka riorganizuar strukturën financiare të Selisë së Shenjtë, duke i hequr IOR-it (Institutit për Veprat e Fesë) të drejtat ekskluzive të investimeve dhe duke i rikthyer APSA-s (Administratës së Trashëgimisë së Selisë Apostolike) rolin qendror në menaxhimin e fondeve.
Vendimi, i bazuar në rekomandimet e Këshillit për Ekonominë dhe Komitetit të Investimeve, synon të forcojë “përgjegjësinë e përbashkët” mes institucioneve të Vatikanit, në përputhje me Kushtetutën Apostolike.
Çfarë ndryshon
Me legjislacionin e ri, APSA bëhet institucioni kryesor për administrimin e aseteve financiare të Vatikanit. IOR ruan një rol operativ, por jo më monopolist. APSA do të ketë mundësinë të përdorë strukturat e IOR-it për transaksione financiare, por për herë të parë pas shumë vitesh mund të punojë edhe me ndërmjetës të jashtëm – vendas ose ndërkombëtarë – nëse Komiteti i Investimeve e gjykon këtë më efikas.
Qëllimi i reformës
Ky vendim i Papës është institucional dhe strategjik: ai synon të përmirësojë transparencën, të shmangë përqendrimin e pushtetit ekonomik dhe të forcojë kontrollin e brendshëm mbi financat e Selisë së Shenjtë. Me këtë lëvizje, Papa Leoni XIV vendos një ekuilibër të ri midis APSA-s, IOR-it dhe Komitetit të Investimeve për një sistem më të qëndrueshëm dhe të hapur ndaj mbikëqyrjes.
Pse shfuqizohet Rescriptum i vitit 2022
Motu Proprio i ri shfuqizon vendimin e Papa Françeskut të vitit 2022, i cili centralizonte investimet vetëm në IOR. Tani, me “Coniuncta Cura”, roli i APSA-s si administrator pasurie rivendoset, ndërsa IOR kalon në pozicion bashkëpunimi, jo kontrolli.
Komiteti i Investimeve dhe ndërmjetësit e huaj
Komiteti i Investimeve mbetet organi që miraton dhe mbikëqyr Politikat e Investimeve të Vatikanit. Ai mundëson përdorimin e ndërmjetësve financiarë të jashtëm kur kjo konsiderohet më e përshtatshme ose më e sigurt. Ky fleksibilitet synon të garantojë menaxhim profesional të fondeve në përputhje me standardet ndërkombëtare, pa cenuar parimet etike të Selisë së Shenjtë.
Një hap drejt transparencës
Reforma do të shtrihet edhe në dioqezat dhe institucionet fetare të lidhura me Vatikanin, të cilat duhet të përshtaten me Politikat e reja të Investimeve. Qëllimi është unifikimi i standardeve të menaxhimit financiar në të gjithë sistemin e Kishës Katolike.
Një kujtesë nga e kaluara
IOR, i njohur si “Banka e Vatikanit”, ka qenë shpesh në qendër të polemikave – nga skandali i Banco Ambrosiano në vitin 1982 deri te hetimet për pastrim parash në vitet 2000. Reformat e reja të Papa Leoni XIV konsiderohen si përpjekje përfundimtare për të mbyllur një epokë të errët dhe për të konsoliduar një sistem financiar të bazuar në transparencë dhe përgjegjësi.
Sipas raportit financiar të vitit 2024, IOR menaxhon rreth 5.7 miliardë euro në asete dhe ka raportuar fitime prej 32.8 milionë eurosh. Ndërkohë, APSA administron pasuri mbi 2.7 miliardë euro. Me reformën e re, të dy institucionet pritet të bashkëpunojnë ngushtë në kuadër të një modeli të ri ekonomik që bashkon efikasitetin me etikën.
