Miratimi i legjilacionit për furnizimin pa kufi të Ukrainës me armë është cilësuar moment historik. Dikur miratimi i programit ndihmoi Stalinin të fitonte ndaj Hitlerit, por sot SHBA-të e kanë rikthyer programin për Ukrainën.
Dhoma e Përfaqësuesve në SHBA miratoi të enjten me shumicë dërrmuese legjislacionin që do t’i lejojë Presidentit Joe Biden të përdorte një ligj të kohës së Luftës së Dytë Botërore për të furnizuar me shpejtësi Ukrainën me armë me hua. Me 417 vota pro kthehet ligji i jashtëzakonshëm, i krijuar para tetë dekadash për të luftuar Hitlerin dhe pasqyroi një ndjenjë në rritje dypartiake të urgjencës në Kongres për të forcuar ushtrinë ukrainase ndërsa përballet me pushtuesin rus.
“Kalimi i atij akti i mundësoi Britanisë së Madhe dhe Winston Churchillit të vazhdonin të luftonin dhe t’i mbijetonin bombardimeve fashi-naziste derisa Shtetet e Bashkuara vendosën të hynin në luftë,” tha Përfaqësuesi Jamie Raskin, Demokrat i Maryland.
“Presidenti Zelensky ka thënë se Ukraina ka nevojë për armë dhe Presidenti Biden i është përgjigjur kësaj thirrjeje.”
Por çfarë është akti i huadhënies?
Lend-Lease është një program i huadhënies për aleatët nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës përmes furnizimit me makineri, ushqim, pajisje, lëndë të para dhe materiale. Sipas programit, qeveria amerikane mund të japë hua (në vend që të shesë) furnizime lufte për çdo komb që konsiderohet “jetik për mbrojtjen e Shteteve të Bashkuara”.
Sipas kësaj politike, Shtetet e Bashkuara ishin në gjendje të ofronin ndihmë ushtarake për aleatët e saj gjatë Luftës së Dytë Botërore duke mbajtur një pozicion neutral gjatë konfliktit. Më e rëndësishmja, miratimi i Aktit Lend-Lease i mundësoi Britanisë së Madhe që luftonte të vazhdonte luftën kundër Gjermanisë derisa Shtetet e Bashkuara vendosën të ndërhynin në Luftën e Dytë Botërore në fund të vitit 1941.
Në dekadat që pasuan pas Luftës së Parë Botërore, shumë amerikanë u treguan jashtëzakonisht të kujdesshëm për t’u përfshirë në një tjetër konflikt të kushtueshëm ndërkombëtar. Edhe pse regjimet fashiste si Gjermania naziste nën udhëheqjën e Adolf Hitler ndërmorën veprime agresive në Europë në vitet 1930, anëtarët izolacionistë të Kongresit miratuan një sërë ligjesh që kufizonin mënyrën se si Shtetet e Bashkuara mund të përgjigjeshin.
Por pasi Gjermania pushtoi Poloninë në vitin 1939 dhe shpërtheu përsëri lufta në Europë, Presidenti Franklin D. Roosevelt deklaroi se ndërsa Shtetet e Bashkuara do të qëndronin neutrale me ligj, ishte e pamundur “që çdo amerikan të qëndronte neutral edhe në mendime. ”
Përpara miratimit të Aktit të Neutralitetit të vitit 1939, Roosevelt e bindi Kongresin që të lejonte shitjen e furnizimeve ushtarake për aleatët si Franca dhe Britania. Vendet duhej të paguanin para në dorë për furnizimet e prodhuara nga Amerika dhe më pas transportin.
Politika e Huadhënies
Lend-Lease, siç u bë i njohur plani i Roosevelt, hasi kundërshtime midis anëtarëve të Kongresit, si dhe atyre që besonin se politika i jepte më shumë pushtet presidentit. Gjatë debatit mbi projektligjin, i cili vazhdoi për dy muaj, administrata e Roosevelt dhe mbështetësit e tij në Kongres argumentuan bindshëm se ofrimi i ndihmës për aleatët si Britania e Madhe ishte një domosdoshmëri ushtarake për Shtetet e Bashkuara.
Në mars 1941, Kongresi miratoi Aktin e Huadhënies dhe Roosevelt e nënshkroi atë.
Ndikimi dhe trashëgimia e Aktit të Huadhënies
Roosevelt përfitoi nga autoriteti i tij sipas ligjit të ri, duke urdhëruar që sasi të mëdha ushqimesh dhe mjetesh luftarake amerikane të dërgoheshin në Britani. Furnizimet që u shpërndanë sipas Aktit të Huadhënies varionin nga tanket, avionët, anijet, armët dhe furnizimet e ndërtimit të rrugëve deri te veshjet, kimikatet dhe ushqimet.
Në fund të vitit 1941, politika e huadhënies u zgjerua duke përfshirë aleatë të tjerë të SHBA-së, si Kinën dhe Bashkimin Sovjetik. Deri në fund të Luftës së Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara ofruan një total prej rreth 50 miliardë dollarë ndihmë për më shumë se 30 kombe anembanë globit, nga Franca dhe qeveritë si Polonia, Holanda dhe Norvegjia deri tek Australia, Zelanda e Re, Brazili, Paraguai dhe Peruja.
Për Roosevelt-in, Lend-Lease nuk ishte i nxitur kryesisht nga altruizmi apo bujaria, por kishte për qëllim t’i shërbente interesit të Shteteve të Bashkuara duke ndihmuar në mposhtjen e Gjermanisë naziste pa hyrë drejtpërdrejt në luftë.
Nëpërmjet aktit të huadhënies, Shtetet e Bashkuara arritën gjithashtu të bëheshin “arsenali i demokracisë” gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke siguruar kështu pozitën kryesore në rendin ekonomik dhe politik ndërkombëtar, ndërsa lufta shkonte drejt fundit.
Me një total prej 13 miliardë dollarë, Akti i Huadhënies së Shteteve të Bashkuara furnizoi Bashkimin Sovjetik me mallra të nevojshme nga viti 1941 deri në 1945 në mbështetje të asaj që Stalini dhe Roosevelti e përshkruan si “luftën më të madhe dhe të vështirë kundër armikut të përbashkët”.
Cili ishte efekti i Aktit të Huadhënies?
Shtetet e Bashkuara ndihmuan Britaninë e Madhe dhe Bashkimin Sovjetik . Kjo pasi nëse SHBA nuk do të kishte ndihmuar Britaninë do ta kishte humbur luftën. Pas përfundimit të luftës, Mbretëria e Bashkuar ka paguar një total prej 7.5 miliardë dollarësh në SHBA dhe 2 miliardë dollarë Kanadasë.
Në shumë raste, akti i huadhëniës ofroi zgjidhje më të shpejta dhe më të lehta për problemet për shkak të luftës. Në vitin 1942, programi i huadhënies u zgjerua me shpejtësi dhe vëllimi i dërgesave u rrit ndjeshëm. Gjatë dhjetorit 1942, eksportet u rritën në 607 milionë dollarë – aq sa u dërguan në nëntë muajt e parë të 1941.
Mallrat dhe shërbimet që u afroheshin aleatëve arrinin në rreth 1 miliard dollarë në muaj. Ofensiva ruse që i dëboi gjermanët nga dhe një pjesë e madhe e Ukrainës u ndihmuan nga mijëra armë, avionë, tanke, kamionë dhe sende të tjera të siguruara nga SHBA.. Dhe për sa i përket hapësirës ajrore në Europë, RAF përdorte shumë bombardues dhe avionë luftarakë të prodhimit amerikan.
Në gjashtë muajt e parë të vitit 1944, huadhënia arriti në 1.5 miliardë dollarë në muaj. Është vlerësuar se huadhënia siguronte vetëm 10 për qind të pajisjeve të luftës britanike. Përafërsisht 13 për qind e ndihmës së huadhënies përbëhej nga ushqime dhe produkte të tjera bujqësore të destinuara për punëtorët e vendeve aleate dhe ushtarët e tyre në vijat e para.
Nga fundi i qershorit 1944, Shtetet e Bashkuara u kishin dërguar sovjetikëve më shumë se 11,000 avionë; mbi 6000 tanke dhe 300,000 kamionë dhe mjete të tjera ushtarake. Vetëm Bashkimi Sovjetik ka marrë rreth 3 000 000 ton ushqime. Gjithashtu akti i huadhënies ka kontribuar rreth 10 për qind të furnizimit të përgjithshëm me ushqime në Britani.
Si pritet të ndikojë në Ukrainë ?
Biden nënshkroi ligjin, duke i dhënë administratës liri më të madhe për të dërguar pajisje ushtarake në Ukrainë dhe aleatët fqinjë në Europën Lindore. Kryetarja Nancy Pelosi gjithashtu vlerësoi këtë moment, duke thënë se lufta është një betejë midis demokracisë dhe autokracisë.
“Detyra jonë sot mbetet e njëjtë,” tha ajo. “Populli ukrainas po lufton për të gjithë ne.”
Zelenskyy ka kërkuar në mënyrë të përsëritur për më shumë pajisje ushtarake nga SHBA dhe aleatët, kryesisht sistemet e raketave Stinger dhe Javelin, dronëve vdekjeprurës dhe armëve të tjera të rënda dhe tani falë miratimit të aktit, të gjitha vendet mund të dërgojë armë të ndryshme për të ndihmuar Ukrainën në luftën kundër Rusisë. Gjithashtu mund të dërgojnë edhe furnizime me ushqime.
Ushtria ukrainase dhe qytetarët e saj janë të përfshirë në një luftë brutale për të shpëtuar vendin e tyre, ndërsa Rusia po bombardon qytetet dhe fshatrat në përpjekje për të marrë kontrollin e kombit dhe për ta bërë atë pjesë të Rusisë.
Më shumë se 5 milionë ukrainas janë larguar deri më tani për t’i shpëtuar agresioni rus./abcnews.al
