Nga Oliverda Allmuça
Mëngjes prilli. Prej ditësh po prisja me padurim një takim që nuk e dija se kur do të vinte dhe dita më në fund kishte trokitur. Kur i zbrita urbanit atë mëngjes, në cepin e stacionit më priti Valbona, një grua e fisshme dhe e buzëqeshur e cila do më përcillte për në shtëpinë e Silvanës. Më priti me qetësi, ndërsa nisëm të ecnim drejt shtëpisë së gruas rome që kisha dëshirën të takoja, të intervistoja dhe të zbuloja më shumë.
Nuk pata kohë të ngre sytë lart, kur dëgjova një përshëndetje. Një vajzë po lante ballkonin e mbetur të shtëpisë që qëndronte përballë syve të mi. Dukej që sëfundmi një pjesë e shtëpisë ishte shembur. Edhe pse vajza me flokët e gjata dhe të shndritshme na tha disa herë të mos i hiqnim këpucët, ne i hoqëm dhe u futëm brenda.
U kthyem në të djathtë dhe hymë drejt e në një dhomë të madhe. Menjëherë një valë ngrohtësie më rrahu fytyrën që ishte akull e ftohtë. Brenda ishte Silvana, gruaja që prisja prej ditësh ta takoja bashkë me bashkëshortin, vajzën e vogël dhe një qenush. U përshëndetëm të gjithë dhe u ula në këndin me lule, diku pranë sobës që qëndronte në mes të dhomës së lartë. Ndieja që fytyra kishte nisur të më mbulohej nga bulëza djerse, ndërsa soba në mes lëshonte shtullunga nxehtësie.
Isha e bindur që ishte një shenjë mirëseardhjeje, ndaj nuk fola asnjë fjalë. Por ata e kuptuan menjëherë dhe hapen perden pas kokës sime.
Mund të shihja gjithçka nga ai cep i shtëpisë. Këndi rrethonte dy faqet e murit, soba me dru në mes, përballë një raft ngjyrë mjalti. Diku në cepin e dhomës ishte një bombol e vogël gazi ngjyrë blu, që më vonë më thanë që e përdornin për të gatuar.
Silvana më pa në sy dhe buzëqeshi. E dinte që doja ta pyesja për shumë gjëra. Teksa përshëndeteshim dhe prezantoheshim, kuptova që kisha çarë barrierën e parë dhe kisha ngjallur besim te njerëzit që qëndronin përballë meje.
Ajo është 31 vjeç, një grua e martuar me 3 fëmijë, nga Fieri dhe pjesë e komunitetit rom. Është elegante, e qetë dhe me flokët e zinj dhe të mbledhur topuz mbi kokë. Qëndron zbathur. Veshur thjeshtë dhe me një ton të shtruar. Kur flet rrallëherë mund ta dëgjosh të ngrejë zërin.
Më rrëfen se ka pasur një jetë të vështirë. Shumë të vështirë. Prindërit nuk e kanë mbajtur dot, ndaj ajo ka jetuar me gjyshen deri në moshën 5 vjeçare, ndërsa pastaj është rritur nga tezja në Greqi. Atje Silvana tregon se ka njohur Arjanin, dy vjet më i madh, pjesë e komunitetit rom, sot bashkëshorti i saj sot me të cilin ka tre vajza. Ajo dëshmon se ka përjetuar vuajtje gjatë jetës, se gjërat nuk kanë qenë fort të qeta për të ndërsa fatkeqësisht nuk ka mundur të shkollohet.
-Kemi vite të tëra që rrimë bashkë. Kemi pasur vështirësi plot, por nuk jemi ndarë asnjë ditë-thotë për Arjanin dhe të dy buzëqeshin.
Silvana ka lindur tre vajza, Anisën 18 vjeç, Armelindën 12 vjeç dhe Anilën që edhe pak muaj mbush plot 5 vjeç. Arjani dhe Silvana thonë se janë kujdesur që vajzave t’u vënë të gjithave emër që fillon me shkronjën a duke krijuar kështu një rend të bukur mes motrave.
Por ajo që e mundon më shumë Silvanën është fakti që për shkak se nuk kishte mundur të siguronte një certifikatë personale, vajza e parë Anisa e cila ka lindur në shtëpi nuk është regjistruar. Silvana përlotet kur e tregon këtë detaj:
-Anisën nuk munda dot ta regjistroj dhe këtë e kam peng në zemër.
Ajo më rrëfen sesi për këtë problem ka trokitur në shumë dyer, të cilat pavarësisht se janë përpjekur ta ndihmojnë pa e gjykuar pse vjen nga komuniteti rom, e kanë pasur të pamundur për shkak se Silvana nuk i kalonte dot procedurat e nevojshme për të regjistruar vajzën.
-Kam shkuar dhe kam kërkuar gjyshen time nga babai në kohën që përpiqesha të regjistroja vajzën. Vetëm sepse doja ta dija kush isha. Doja të zbuloja nga vija, si quheshin prindërit e mi, kush jam unë që të mund t’i siguroja vajzës sime një shkollim të denjë. Të jetë më e mirë se ne.
Shoh përballë një grua që nuk ka pasur frikë të rrëmojë në të shkuarën e dhimbshme vetëm që t’i sigurojë të ardhmen vajzës së saj.
Silvana ul kokën dhe vë re se Anisa aty pranë, njësoj si ajo ul sytë përtokë. Arjani tregon sesi pavarësisht se kanë pasur probleme, Silvana ka bërë të mundur që vajza e saj të marrë të gjitha vaksinat dhe me anë të një letre të siguruar nga një shoqatë ndihmuese, ajo e ka dërguar Anisën në shkollë edhe pse pa qenë e regjistruar. Këtu e ngre kokën, ndihet krenare për mundin e saj i cili së fundmi do të shpërblehet.
I jap zemër, ndërsa më tregon edhe për vajzat e tjera. Armelinda ka qejf të bëhet balerinë, ndërkohë që në shkollë Silvana tregon që e ka dërguar me sakrifica.
-Më ndodhte që të kurseja para mënjanë, vetëm që kur Armelinda të shkonte në shkollë, të mos ndihej kurrë ndryshe. Njësoj do të veproj edhe për Anilën që vitin e ardhshëm do të nisë shkollën për herë të parë.
E shoh, e admiroj për forcën, guximin, vullnetin e mirë dhe dëshirën që fëmijët e saj të shkollohen dhe të ndjekin një rrugë të ndershme.
Silvana tregon sesi 12 vite më parë, bashkëshorti i saj aksidentalisht preu këmbën duke përfunduar kështu në një karrocë me rrota. Në këtë periudhë rrëfen se kaloi në një gjendje të rënduar psikologjike, madje deri në depresion, por pranon se në dyert e spitaleve ku ka trokitur janë sjellë gjithnjë mirë me të.
-Nuk e mohoj dot, më kanë trajtuar mirë, janë sjellë mirë. Edhe kur u sëmura, edhe kur kam lindur fëmijët. Në spital janë sjellë mirë. Kur Arjani preu këmbën, shisja rroba dhe nxirrja para mënjanë për të ushqyer dy vajzat. Ishte një sfidë e madhe, por ia dolëm.
Një hije krenarie i derdhet sërish në fytyrë, kur thotë se kurrë nuk i ka lënë fëmijët të lypin në rrugë. Madje as vetë nuk ka dalë asnjëherë.
-Edhe pa bukë na ka ndodhur të gjendemi, por unë dhe fëmijët asnjëherë nuk kemi dalë në rrugë për të lypur. Më mirë më pak. Rruga është e rrezikshme për fëmijët dhe ne duam që ata të mësojnë në shkollë dhe të bëhen të zotët e vetes së tyre. Jo të lypin. Të shkollohen, të arrijnë gjëra në jetët e tyre. Unë kam punuar, kam shitur. Janë pak para, por më mirë pak dhe me ndershmëri sesa të nxjerr fëmijët në rrugë. As e kam menduar as në momentet më të vështira.
Kur e pyes Silvanën sesi e kalon ditën, kuptoj që sfidohet si çdo grua tjetër shqiptare. Ajo kujdeset për shtëpinë, për fëmijët, pastron, gatuan dhe kur ka mundësinë përpiqet të shesë ndonjë rrobë. Problemet dhe vuajtjet janë të shumta, por Silvana ia del të qëndrojë kryelartë edhe pse fati nuk është treguar shumë i butë me të.
Po flisnim ashtu të rrëmbyer në dhomën ku soba lëshonte avuj nxehtësie me qenushin Topolino që përkëdhelej në këmbët e mia, kur në një moment dëgjoj Silvanën t’i drejtohet vajzës së vogël Anilës në një gjuhë tjetër. E pyes nëse ua kanë kaluar gjuhën rome fëmijëve.
-Gjuha për ne është shumë e rëndësishme, fëmijët e kanë mësuar të gjithë. Dinë të flasin edhe shqip, edhe romisht. E kemi të trashëguar dhe nuk e lëmë dot pas dore.
Anila e vogël buzëqesh dhe vjen më ulet në prehër. Më puth në faqe dhe më flet shqip. Pastaj e shoh që përkulet dhe merr Topolinën në krahë. Është një qenush i ëmbël, i bukur me sytë e zinj që i shkëlqejnë. Anila vrapon merr disa biskota në raftin pranë dhe ia jep Topolinos. Ai i rrëmben i uritur dhe mirënjohës tund bishtin.
Asgjë ndryshe në këtë familje. I hedh sytë mbi Silvanën që nuk tundet nga parimet e saj.
Shtëpia është e pastër, fëmijët të veshur me kujdes. Gjithçka përreth është modeste dhe e thjeshtë, por plot dashuri. Më habit dashuria ndaj Topolinos. Më habit harmonia mes Arjanit dhe Silvanës. Më habit gjuha e ruajtur. Më habit që familja përballë meje ka kërkuar me forcë shkollimin e fëmijëve. Më habit që ata kanë zgjedhur rrugën e ndershme edhe kur janë sprovuar.
Por janë aty përballë meje.
Prova e gjallë që një grua rome mund të ecë me kokën lart njësoj si të gjitha gratë e tjera.
Prova e gjallë që dashuria i ndihmon njerëzit të kalojnë sfidat.
Prova e gjallë që një nënë mund të bëjë gjithçka për të mirën e fëmijëve të saj.
Prova e gjallë që ndershmëria shijon më shumë sesa paraja e huaj.
Kisha hyrë në atë shtëpi për të bërë një intervistë dhe kisha përfunduar duke shkëmbyer një bisedë që më dha dhjetëra mesazhe dhe shumë ngrohtësi.
Ora kishte kaluar dhe po kuptoja që i kisha shkëputur të gjithë nga puna e tyre e përditshme. U çova me gjysmë zemre. Topolino nuk më linte të ikja. Anila filloi të qante dhe u trishtua. Dolëm jashtë. Shiu kishte filluar të pikonte sërish në rrugët e rrëmujshme të Tiranës. I përshëndeta të gjithë, që m’u lutën të kaloja sërish. Iu premtova që po.
Ika dhe rrugës kuptova që nuk kisha intervistuar një grua rome për të kuptuar problemet e saj. Ika dhe kuptova që ai njeri më kishte treguar jetën e saj, sfidat, guximin dhe me vete, më kishte futur në zemër ca mesazhe më të forta se ato që unë mendoja se i kisha.
Shiu më njomte fytyrën, trokiste në trup lehtë.
Tirana kishte ndryshuar sot. /albeu.com/
