Gjatë dekadës së fundit, ishte e lehtë të blije një shtëpi. Por çmimet u rritën në mënyrë të pabesueshme për vite me radhë dhe më pas arritën kulmin gjatë pandemisë.
Megjithatë nëse në ditët e sotme, pasuria juaj është falë punës tuaj me tulla dhe llaç, ka ardhur koha të reagoni. Çmimet e shtëpive tani kanë filluar të shënojnë rënie. Çmimet e shtëpive në Amerikë ka qenë të ulëta deri tani, por në tregjet e tjera ulja është dramatike.
Në Kanada, shtëpitë kushtojnë 9% më pak se në shkurt. Ndërsa inflacioni dhe recesioni ka pushtuar botën, ka të ngjarë të ndodhë një ndryshim i madh, madje agjentët e pasurive të paluajtshme janë të shqetësuar, raporton abcnews.al.
Por kjo nuk do të fusë në krizë bankat si në 2007-09, ajo do të intensifikojë rënien, do të shkatërrojë financat e një numri të caktuar njerëzish dhe do të nisë një stuhi politike.
Shkaku i krizës është rritja e normave të interesit: në Amerikë, norma e hipotekës prej 30 vitesh ka arritur në 6.92%, mbi dyfishin e nivelit të një viti më parë dhe më e larta që nga prilli 2002.
Kjo mini-pandemi u ushqye nga ulja e tarifave, dhe një gjueti për më shumë hapësirë publike.
Merrni, për shembull, dikë që një vit më parë mund të përballonte të paguante 1800 dollarë në muaj. Në atë kohë ata mund të kishin marrë hua 420,000 dollarë. Sot pagesa është e mjaftueshme për një kredi prej 280,000 dollarë: 33% më pak.
Kjo e bën më të vështirë për blerësit e rinj të përballojnë blerjen e një shtëpie, duke ulur kërkesën dhe mund të shtrëngojë financat e pronarëve ekzistues, të cilët, nëse janë të pafat, mund të detyrohen të shesin pronat.
Lajmi i mirë është se rënia e çmimeve të apartamenteve nuk do të shkaktojë një krizë epike financiare në Amerikë siç ndodhi 15 vite më parë.
Vendi nuk ka marrë shumë kredi që mund të përkeqësojnë situatën dhe ka banka të kapitalizuara.
Por humbësit më të mëdhenj do të jetë taksapaguesit. Nëpërmjet skemave shtetërore të sigurimeve ato mbartin rrezikun e mospagimit. Ndërsa normat rriten, ata janë të ekspozuar ndaj humbjeve nëpërmjet Rezervës Federale, e cila zotëron një të katërtën e letrave me vlerë të mbështetura nga hipoteka.
Në disa vende të tjera, si Koreja e Jugut dhe vendet nordike, huamarrja është rritur, me borxhin e familjeve tani që është rreth 100% të PBB-së. Ata mund të përballen me humbje të mëdha në bankat e tyre ose në firmat financiare në hije: shefi i bankës qendrore të Suedisë e ka krahasuar këtë me “uljen në majë të një vullkani”, raporton abcnews.al.
Por kriza më e madhe financiare do të kufizohet në Kinë, problemet e së cilës, si grevat, apo njerëzit që kanë paguar paradhënie për shtëpitë e tyre nuk janë ndërtuar ende. Shitjet e shtëpive në Amerikë ranë me 20% në gusht nga viti në vit.
Në Kanada, vëllimet e shitjeve mund të bien me 40% këtë vit. Kur njerëzit nuk mund të lëvizin, kjo ul dinamikën e tregjeve të punës, një shqetësim i madh kur kompanitë përpiqen të përshtaten me mungesën e punëtorëve dhe krizën energjetike.
Dhe kur çmimet bien, pronarët e shtëpive mund të zbulojnë se shtëpitë e tyre vlejnë më pak se hipotekat e tyre, duke e bërë edhe më të vështirë situatën- një problem që ka prekur shumë ekonomi pas krizës financiare globale.
Në mbarë botën, shtëpitë vlejnë rreth 250 trilionë dollarë (për krahasim, tregjet e aksioneve vlejnë vetëm 90 trilionë dollarë) dhe përbëjnë gjysmën e të gjithë pasurisë. Në këtë mënyrë, konsumatorët ka të ngjarë të reduktojnë shpenzimet.
Një problem tjetër është dhimbja e shkaktuar nga një pakicë e pronarëve të shtëpive. Deri më tani, më të ekspozuarit janë ata që po përballen me faturat e larta të hipotekave.
Në Britani, 2 milionë familje mund të humbasin 10% të të ardhurave të tyre. Ata që nuk mund të përballojnë pagesat mund të detyrohen të shesin shtëpitë e tyre.
Këtu hyn dimensioni politik.
Tregjet e pasurive të paluajtshme janë tashmë një fushë beteje. Rritja e burokracisë e bën shumë të vështirë ndërtimin e shtëpive të reja në qytetet e mëdha, duke çuar në disa mungesa.
Një brez të rinjsh në botën e pasur mendojnë se janë përjashtuar padrejtësisht nga e drejta për të blerë një shtëpi.
Pasi kanë shpëtuar ekonominë, shumica e qeverive perëndimore do të përpiqen të planifikojnë sërish një plan shpëtimi. Në Amerikë, disa persona i kanë kërkuar Fed-it të ngadalësojë rritjen e normës së saj jetike.
Spanja raportohet se po shqyrton kufizimin e rritjes së pagesave të hipotekave dhe Hungaria e ka bërë tashmë këtë. Kjo mund të bëjë që borxhet e qeverive të rriten edhe më tej dhe të inkurajojë idenë se e drejta e pronësisë është një bast i njëanshëm i mbështetur nga shteti.
Por megjithatë nuk do të ishte e mjaftueshme për të zgjidhur problemet themelore që dëmtojnë tregjet e botës së pasur.
Ndërsa një epokë e normave të ulëta të interesit po i vjen fundi, një krizë e çmimeve të apartamenteve është drejt nesh dhe nuk ka asnjë garanci për një treg më të mirë të pasurive të paluajtshme në fund të gjithë kësaj./abcnews.al
