Nga Ornela Çuçi
Me të hyrë në zyrën ovale të Shtëpisë së Bardhë në Washington si President i 47-të I SHBA Donald Trump ks shkaktuar një tronditje tektonike në të gjithë botën dhe në të gjitha dimensionet e marrëdhënieve mes Amerikës dhe të tjerëve, pa menduar se si do reagojnë të tjerët ndaj tij si udhëheqës dhe saj si shtet. Një prej dekreteve të para ku Trump hodhi firmën ishte tërheqja e SHBA nga “Marrëveshja për Klimën” dhe ndërkohë, ky akt e rreshton Amerikën me Iranin Jemenin dhe Libinë. Trump e ka bërë shumë të qartë se kthimi i tij jo vetëm që do të ringjallë ambiciet e SHBA-së për karburantet fosile, por ka të ngjarë të ndryshojë edhe gjithshka në projeksionin global për këtë sektor strategjisë i cili nga shumë analistë shihet si shkaku i strukur pas planeve për luftrat e konfliktet që zhvillohen në këtë shekull të ri nëpër botë. Slogani i tij famëkeq, “Drill, baby, drill,” është më shumë se një frazë tërheqëse – është një goditje paralajmëruese për planetin. Marrëveshja e Parisit, e konsideruar dikur një gur themeli i veprimit global të klimës, sapo pësoi një goditje tjetër fatale, fiks në ditën kur zjarri masiv u vendos nën kontroll ne Kaliforni.
Për ekspertët e klimës, kjo nuk është befasi. Mandati i parë i Trump krijoi një precedent për skepticizmin klimatik, me hedhjen poshtë të ndryshimit të klimës si një “mashtrim” dhe tërheqjen nga Marrëveshja e Parisit. Mesazhi i tij është i thjeshtë: lëndët djegëse fosile qëndrojnë mbi burimet e rinovueshme, rritja ekonomike e vendit të tij vendoset mbi përgjegjësinë dhe ndoshta edhe pergjegjshmërinë mjedisore. Zgjedhjet e tij të kabinetit, duke përfshirë sekretarin e energjisë, Chris Wright, na e bën tashmë të qartë se çrregullimi, shpimi dhe kthimi në “dominancën e energjisë (jo të rinovueshme)” janë e ardhmja. Dhe, pa asnjë dyshim tashni më – e ardhmja nuk është aq e qartë sa mendohej se ishte më parë.
Në këtë lojë jo vetëm me tone zëri, por edhe me shifra të larta, ku politikat e Trumpit mund të vazhdojnë të zgjerojnë gjurmën e karbonit të SHBA-së, çfarë duhet të bëjë pjesa tjetër e botës? Në arenën gala të veprimeve klimatike, vëmendja po zhvendoset. Vendet e Indo-Paqësorit, motorët ekonomikë të shekullit të 21-të, tani duhet t’i përgjigjen administratës së re të republikanëve amerikanë me masa reciproke. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me mbajtjen e llampadarëve ndezur ose rritjen e ekonomive të tyre, por ka të bëjë me udhëheqjen, qëndrueshmërinë dhe lëvizjen përtej resë së rëndë të karbonit të Amerikës. Ndërsa slogani “stërvitje, fëmijë, stërvitje” i Trumpit jehon në të gjithë SHBA-në, Indo-Paqësori duhet të jetë rajoni që ripërcakton se si do të duket lidershipi i vërtetë i klimës.
Efekti Trump: Më shumë lëndë djegëse fosile, më pak angazhime globale
Kur Trump deklaron: “Amerika do të jetë edhe një herë një komb prodhues”, ai nuk po flet vetëm për fabrikat dhe vendet e punës; ai po flet për platformat e naftës dhe tubacionet e gazit. Përbuzja e tij për Marrëveshjen e Parisit bazohet në një dhe vetëm një arsye të thjeshtë: pse të paguajmë për dëmtimin e klimës në botë, kur mund t’i shesim botës energji të prodhuar vetë? Tregu i karburanteve fosile në SHBA – tashmë më i madhi në botë – do të rritet vetëm nën administrimin e tij, me synimin për të zhvendosur furnizues të tjerë të këtyre produkteve plot karbon, si Rusia. Kjo ka të bëjë me sigurinë energjetike, gjeopolitikën dhe – të mos harrojmë – marken e preferuar të Trump “ekseksionalizmi amerikan” .
Po pjesa tjetër e botës gjë i beson ende Traktatit të Parisit për Klimën, çfarë do të bëjë? Në fakt, gjithë pjesa tjetër e globit nuk pret më që Amerika të udhëheqë. Globalizimi është në fund të tij, dhe mendohet që të zëvendësohet nga një fenomen i ri rajonalizimi.
Edhe nën mandatin e parë të Trump, SHBA-të panë një bum në energjinë e rinovueshme – e shkuan deri tek automjetet elektrike, me energji diellore dhe madje edhe me erë. Po, politikat e Trump synonin ta ngadalësonin këtë, por tregu është imponuar si fakt duke përqafuar teknologjinë e re. Energjia e rinovueshme është ku e ku më e lirë, më efikase dhe gjithnjë e më shumë e kërkuar nga konsumatorët dhe bizneset.
Ky ndryshim i madh në qasjen ndaj energjisë së pastër, i cili u vu në lëvizje nga administrata e Presidentit Batak Obama dhe i vazhduar pavarësisht retorikës së Trump, nuk zhbëhet më. E për ta vërtetuar këtë mjaft të shikojmë Aktin e Reduktimit të Inflacionit (IRA), miratuar nën administratën Biden në vitin 2022. (Të mos harrojmë, është administrate e SHBA-ve, e Trump!). Me 270 miliardë dollarë stimuj, ai e ktheu balancën përsëri drejt energjisë së pastër, duke i bërë energjinë diellore dhe të erës edhe më konkurruese. Njësoj edhe ivestimet amerikane në të gjithë globin, përfshirë këtu Shqipërinë. Suksesi i IRA-s është dëshmi se edhe në një Amerikën e drejtuar nga një politikë që favorizon energjinë e karburanteve fosile, energjia e pastër do ta gjejë një mënyrë.
Ndërsa retorika e Trumpit është agresive, fakti mbetet se 215 miliardë dollarë investime janë bërë tashmë në projektet e energjisë së rinovueshme deri në mesin e vitit 2024. Duket se ndërkohë që marrëveshja e parisit në SHBA, bëhet si retorikë e ditës së parë të presidentëve, makina elektrike e investimeve është larguar nga stacioni dhe madje politikat jo të gjelbra të Trumpit mund të kenë vështirësi për t”i vënë frena ekstra Teslas që progreson pandalshëm pavarësisht nëse Elion Musk rreshtohet ekfremisht në krah të Presidentit progro/regresiv, pra një presidenti po Travers që Amerika e zgjodhi përsëri si për të sfiduar më shumë jo botën, por veten e saj.
E përsëri, edhe pse pa asnjë retorikë agresive, pa ikur nga përgjegjësitë e Marrëveshjes së Parisit, SHBA theu rekordet e prodhimit të naftës gjatë presidencës Biden pasi pushtimi rus i Ukrainës ndërpreu flukset tregtare.
Trump, përkundër mbështetjes për industrinë e naftës, si një avokat I shkëlqyer i këtyre bizneseve, ndoshta nuk i ka bërë ose thjesht nuk i shpreh llogartë e së ardhmes. Një tendencë afatgjatë do të jetë që investimet dhe kërkesa në burimet e energjisë të rinovueshme do të vazhdojnë të rriten, duke bërë që çdo përpjekje për të inkurajuar një rikthim të naftës si prioritet absolut, të jetë vetëm një pengesë për zhvillimin e teknologjive të pastra ambientale. Tashmë investitorëve u ka ardhur për shtat strategjia për të investuar te inovacioni i burimeve të energjisë në të gjitha fazat, afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë. Ndikimi në planet është më i rëndësishëm se mandati i një presidenti, qoftë ky edhe Donald Trump.
E ku qëndron kleçka?
Indo-Paqësori: Pararoja e re globale e klimës
Ndërsa Trump mund të frenojë përparimin në SHBA, në politikat e gjelbra, vendet që janë më të cënueshme ndaj ndryshimeve klimatike – India, Japonia, Koreja e Jugut dhe të tjerët – po bashkohen për të ecur përpara me zhvillimin e energjisë së rinovueshme, pavarësisht se çfarë ndodh në Uashington. Ata tashmë janë lokomotiva në rritjen ekonomike të botës dhe udhëheqja e tyre drejt energjisë së pastër do të përcaktojë gjeneratën e ardhshme të veprimit klimatik.
Psh India,, ka rritur kapacitetin e saj diellor, Japonia po fokusohet tek hidrogjeni si lëndë djegëse e pastër dhe Koreja e Jugut po investon në energjinë e erës në det të hapur. Ndërkohë edhe Shqipëria ka një qasje në këtë rrafsh. Sapo firmosëm një marrëveshje me Italinë dhe Emiratet e Bashkuara, për energjinë e rinovueshme, që gjithsesi është se për cilën lloj energjie bëhet fjalë në objektin e saj
Ndërsa SHBA-ja kundërshton rolin e saj në marrëveshjet globale të klimës, gjithë vendet e tjera po formojnë një vizion të ri për energjinë që balancon rritjen me qëndrueshmërinë. Të gjitha vendet tashmë janë në momentin kur po rrisin burimet e tyre të rinovueshme të energjisë – diellit, erës dhe hidrogjenit të gjelbër – ndërkohë që trajtojnë industritë e vështira për t’u pakësuar si çeliku dhe çimentoja.
Ndërsa drama klimatike na shpaloset si gjithnjë këto vitet e fundit në ditën e parë presidenciale, le të kujtojmë se bota nuk ka pritur kurrë që një person të vendosë për fatin e saj. Ata që u munduan ta bënin këtë nëpër mijëvjeçarë, ose i çmendi ose i kryqëzoi.
