Unë jam mirë, nuk kam asgjë! Po, patjetër do të organizojmë kafe për t’u takuar. Unë jam në rrugë, thjesht i mbërthyer në trafik. Unë nuk do të vij, nuk jam mirë. Nëse jo të gjitha, ju me siguri i keni shqiptuar shumicën e këtyre frazave me shumë lehtësi, pa qenë të vërteta.
Edhe pse gënjeshtra është më e dëmshme për trurin tonë – e vërteta del natyrshëm, thotë Bruno Verschuere, profesor i psikologjisë në Universitetin e Amsterdamit – gënjeshtra është po aq pjesë e procesit evolucionar të trurit tonë sa edhe ecja apo të folurit.
Natyrisht, gënjeshtrat vazhdojnë gjatë rritjes duke ndryshuar stil, qëllim, motivim, marrës. Por ato mbeten gjithmonë gënjeshtra dhe duke qenë se konsiderohen të ndërthurura me natyrën njerëzore (janë shfaqur menjëherë pas përvetësimit të fjalës), janë objekt i kërkimeve të vazhdueshme shkencore.
Një artikull i botuar në National Geographic thotë se gënjeshtrat mbizotëruan në thelb sepse ato ishin një mënyrë më e lehtë për të manipuluar dhe zbatuar në krahasim me strategjitë që kërkonin forcë fizike. Sissela Bok, filozofe dhe etike në Universitetin e Harvardit, shpjegon: “Të gënjesh është shumë e lehtë në krahasim me mënyrat e tjera të fitimit të pushtetit” duke dhënë shembullin se është më e lehtë të vjedhësh dikë duke gënjyer sesa duke e rrahur dhe grabitur në rrugë.
Bella DePaulo, një psikologe në Universitetin e Virxhinias, konfirmon se gënjeshtra është një kusht i jetës sonë. Një artikull i Forbes prezanton rezultatet e hulumtimit të saj: Burrat dhe gratë gënjejnë në rreth 1/5 e ndërveprimeve të tyre sociale për 10 ose më shumë minuta, ndërsa gjatë një jave ata mashtrojnë rreth 30% të njerëzve me të cilët bien në kontakt 1:1. Dhe ndërsa gratë janë më të prirura për gënjeshtra altruiste – ato që thonë për të mos lënduar dikë, burrat gënjejnë kryesisht për veten e tyre për t’u bërë përshtypje të tjerëve.
Arsyet më të zakonshme pse gënjejmë pavarësisht gjinisë
Motivimet që e çojnë secilin prej nesh drejt gënjeshtrave ndryshojnë, por ne mund t’i kategorizojmë ato si më poshtë:
1. Për të mbrojtur veten:
Ne mund të duam të mbulojmë një gabim, të heqim dorë nga përgjegjësia ose të shmangim konfliktin, por gjithashtu mund të përpiqemi të shmangim diçka ose dikë. Të mos harrojmë se shpesh një gënjeshtër na çon te një tjetër e kështu me radhë.
2. Për të ndikuar tek të tjerët:
Qëllimi mund të jetë i mirë ose i keq, d.m.th. ne mund të dëshirojmë të ndihmojmë dikë ose ta mbrojmë atë nga diçka e pakëndshme, por gjithashtu mund të gënjejmë për ta lënduar. Ne gjithashtu ka të ngjarë të themi një gënjeshtër për të shmangur të qenit i pasjellshëm.
3. Për të promovuar veten:
Pas kësaj përpjekjeje fshihen përfitime financiare, sociale apo të tjera që mund t’i fitojmë përmes gënjeshtrave. Nuk është e pazakontë që ne të shtrembërojmë të vërtetën për të rritur vetëbesimin tonë, shpesh vetëm duke bërë shaka.
4. Për arsye të paspecifikuara:
Në momentin që themi një gënjeshtër, mund të mos e dimë as pse po e bëjmë, ndërkohë që ka edhe disa shkaqe patologjike që kërkojnë një kërkim më të thellë për t’u sqaruar.
