Teksa lufta në Ukrainë po vijon që prej 24 shkurtit, duket se disa vende të NATO-s po luajnë gjithnjë e më shumë një rol të rëndësishëm në sfidat e aleancës.
Njëri prej këtyre vendeve është Polonia, e cila po bëhet një anëtare gjithnjë e më e rëndësishme e Aleancës së Atlantikut të Veriut. Një aleat i vendosur i Kievit, vendi i Evropës Qendrore ndan kufijtë me Ukrainën, enklavën ruse të Kaliningradit dhe Bjellorusinë dhe formon një mburojë kundër agresionit të Moskës në lindje të Aleancës.
Së bashku me SHBA-në, Britaninë e Madhe dhe shtetet baltike, Varshava mbështet politikën e sanksioneve dhe ndëshkimit të Moskës për luftën shkatërruese në Ukrainë.
“Polonia është në majë të shtizës së NATO-s kundër Rusisë në këtë udhëkryq. Me Poloninë në kufi me Rajonin e Kaliningradit, ka shqetësime në rritje se si gjeografia do të luajë një rol ndërsa Rusia vazhdon përpjekjet e saj agresive për të zgjeruar ‘sovranitetin’ e saj,” tha Theodore Karasik, një ekspert për çështjet ruse dhe të Lindjes së Mesme në Fondacionin Jamestoën.
“Ndërsa përgatitjet e NATO-s kundër Rusisë vazhdojnë, gjeografia e Detit Baltik dhe linjat nga këto shtete përtej portit do të diskutohen në të ardhmen, duke pasur parasysh tendencat aktuale.”
Kaliningradi, një territor që deri vonë pakkush mund ta përcaktonte në hartë, tërhoqi vëmendjen ndërkombëtare në qershor, kur Lituania ndaloi transitin e mallrave të sanksionuara përmes territorit të saj. Rusia ka kërcënuar me pasoja që atëherë.
Para luftës në Ukrainë, Polonia, pasi kishte kërkuar prej kohësh garanci më të mëdha sigurie nga anëtarët më të fuqishëm të NATO-s, vuri në dukje se po merrte mbështetje të pamjaftueshme ushtarake nga Aleanca. Në vitin 2018, Varshava propozoi krijimin e një baze të madhe ushtarake amerikano-polake (që do të quhet “Fort Trump”, sipas ish-presidentit Donald Trump) në Poloni. Por Trump vlerësoi se kjo do të provokonte Kremlinin dhe projekti nuk u hodh.
Por pushtimi rus i Ukrainës, i cili filloi më 24 shkurt të këtij viti, ndryshoi peizazhin e sigurisë evropiane dhe çoi në ndryshime në aleancën amerikano-polake. Në një samit të NATO-s muajin e kaluar, Uashingtoni njoftoi se do të krijojë selinë e Pestë të Ushtrisë Amerikane në Poloni për të forcuar praninë e SHBA në Evropë.
“Diçka që dukej e pamundur, për shumë është bërë fakt sot,” shkroi zëvendësministri i Jashtëm polak Marcin Przydacz në Tëitter pas njoftimit për ngritjen e selisë.
Polonia e sheh Rusinë si një fuqi neo-imperialiste. Pas aneksimit të Gadishullit të Krimesë nga Rusia në vitin 2014, polakët filluan të shqetësoheshin më seriozisht për planet e Moskës në Evropën Lindore.
Polonia u bë pjesë e NATO-s 15 vjet më parë dhe e konsideron Rusinë një kërcënim të drejtpërdrejtë të sigurisë. Perceptimi i Polonisë për kërcënimin nga Rusia ka ekzistuar më gjatë se anëtarësimi i saj në Aleancë.
“Për shekuj me radhë, Rusia ka dëshiruar shumë territorin polak dhe e ka pushtuar atë shumë herë. Rusia, në fakt, së bashku me Prusinë dhe Austrinë e ndanë Poloninë në tre mënyra të ndryshme nga viti 1772 deri në 1795, kur Polonia nuk ekzistonte as në hartën e Evropës. Rusia e ka ndier kërcënimin nga Polonia me shekuj dhe vazhdimisht po përpiqet ta pushtojë atë”, tha ish-ambasadori i SHBA në Azerbajxhan, Mattheë Bryza.
“Në vitin 1920, bolshevikët u përpoqën të përhapnin Revolucionin Bolshevik në Poloni me forcë, dhe polakët, për mrekulli, i ndaluan ata në një betejë të njohur si Beteja e Mrekullive në Vistula. Pas Luftës së Dytë Botërore, BRSS pushtoi disi Poloninë”.
Varshava e konsideron pushtimin e Ukrainës një thirrje zgjimi për pjesën tjetër të Evropës dhe shpreson se agresioni rus do të merret më seriozisht. Nga ana tjetër, zyrtarët rusë tallen me Poloninë dhe akuzojnë udhëheqjen e saj për promovimin e “rusofobisë”.
Megjithatë, Polonia dhe disa anëtarë të tjerë të NATO-s dhe Bashkimit Evropian nuk janë ende të të njëjtit mendim për mënyrën se si të sillen me Moskën. Polonia mbështet sanksionet kundër Rusisë dhe këmbëngul që vendet anëtare të NATO-s dhe BE-së duhet të vazhdojnë të mbështesin ushtarakisht Kievin. Vendet e tjera, veçanërisht Hungaria, kanë qëndrime më të buta.
“NATO arrin të balancojë këto tensione dhe, në përgjithësi, ka bërë një punë fantastike si përgjigje, kështu që Putin nuk e priste kurrë këtë. NATO, BE dhe SHBA kanë ruajtur solidaritetin e tyre”, thekson Bryza.
Afërsia dhe distanca e Varshavës dhe Budapestit
Hungaria dhe Polonia janë tradicionalisht të afërta, me lidhje që datojnë që nga Mesjeta dhe periudha e Rilindjes, kur disa mbretër polakë ishin nga Hungaria.
Në kohët moderne, Grupi i Vishegradit i lidh këto dy vende në koordinimin e politikave integruese në BE, dhe të dy vendet udhëheqin qeveri populiste, që do të thotë se ato ndajnë “vlera” të ngjashme. Megjithatë, lufta në Ukrainë theksoi dallimet e tyre – Polonia kërkon kategorikisht që Rusia të paguajë për pushtimin e paprovokuar dhe “Hungaria dëshiron të bëjë biznes me Rusinë”, shpjegon Bryza.
Edhe para 24 shkurtit, Polonia dhe Hungaria po shkonin në drejtime të kundërta, gjë që theksohet veçanërisht nga doktrina e “paqes strategjike” të Budapestit në lidhje me aneksimin rus të Krimesë në 2014.
Orban ka vite që bashkëpunon me Rusinë dhe ka marrëdhënie të veçanta me Kinën, ndërsa Polonia, veçanërisht që nga viti 2015 (kur Partia nacionaliste Ligj dhe Drejtësi erdhi në pushtet), është kategorikisht pro-amerikane,” Paëel Paëloëski, president i Këshillit të Fondacionit në Institutin në Varshavë.
“Qeveria polake ka kufizuar qartë kontaktet aktuale me Budapestin. Është shumë e qartë se nuk ka kthim në komunikim siç ishte para shkurtit 2022”.
Së bashku me dhënien e armëve dhe solidaritetit politik për Kievin, Polonia ka pranuar më shumë se tre milionë refugjatë ukrainas. Ardhja e tyre rriti popullsinë e Varshavës me 15 për qind në 10 javët e para të konfliktit. Deri në muajin e kaluar, qytetet polake ishin shtëpia e deri në dy milionë refugjatë ukrainas.
“Në çdo cep të qyteteve kryesore të Polonisë do të shihni flamujt polakë dhe ukrainas krah për krah. Polonia e trajton Ukrainën si një shtet vëlla dhe ukrainasit janë vërtet mirënjohës për këtë”, thekson Bryza.
