“Nëse një avion ushtarak, jep një urdhër, ju duhet të bindeni”. Kjo është pikëpamja e një piloti që foli për BBC, i cili tha se vendimi i Bjellorusisë për të detyruar një avion civil të ulej ishte i “pamatur”.
Bjellorusia dërgoi një avion ushtarak për të devijuar një avion të Ryanair – i cili po fluturonte nga Greqia për në Lituani. Por avioni u detyrua të ulej në Minks të dielën, pas një alarmi fals për bombë. Policia më pas arrestoi gazetarin e opozitës Roman Protasevich kur avioni u ul në kryeqytetin e Bjellorusisë. Personat brenda aviacionit e cilësuan një “incident të madh diplomatik”.
Kur një avion fluturon në hapësirat ajrore ndërkombëtarë, ata kanë kombësinë e shtetit në të cilin janë regjistruar. Në këtë rast, avionic Ryanair është regjistruar në Poloni tek “Ryanair Sun”, një filial i linjës ajrore irlandeze. Kur avioni niset, pavarësisht nga pozicioni i tij në hapësirën ajrore, ai mbetet i kombësisë polake.
“Të ndërhysh gjatë një fluturimi është një incident diplomatik,” sipas një zyrtari. Një pilot shtoi se “kjo është një shkelje që përfshin shumë marrëveshje ndërkombëtare”.
Ligji që lejon avionët të fluturojnë mbi vendet e tjera është një nga kodet e para që duhen respektuar dhe janë thelbësore për t’u mundësuar udhëtarëve të lëvizin nga një vend në tjetrin në të gjithë botën. Vendimi nga Bjellorusia për të rrëmbyer një avion civil gjatë fluturimit dhe për ta detyruar atë të ulet në një vend të tretë thyen këtë kod.
Pikërisht për këtë arsye kreu i Ryanair, Michael O’Leary, e ka përshkruar situatën si “pirateri e sponsorizuar nga shteti”. bPor Bjellorusia nuk ka nënshkruar Marrëveshjen Ndërkombëtare të Transportit për Shërbimet Ajrore, e cila është ajo që mishëron kodin e parë dhe një listë të kodeve të tjera.
Kur mund të ndodhë një përgjim ushtarak?
Përgjimi ushtarak ndodh kryesisht për arsye sigurie, sipas ekspertëve të aviacionit. Nëse udhëtarët në bordin e fluturimit janë në rrezik, atëherë shtetet do të veprojnë për të mbrojtur pasagjerët në përputhje me rrethanat.
Nëse Kontrolli i Trafikut Ajror (ATC) humbet përkohësisht kontaktin me një avion, operatorët do të përpiqen të komunikojnë me anë të radios. Por nëse kjo nuk ndodh dhe ekuipazhi i fluturimit nuk arrin të përgjigjet në dy frekuencat e tij, një avion ushtarak mund të ndërhyjë.
Ekzistojnë një numër skenarësh në të cilët mund të përdoret një prej këtyre kodeve – përfshirë një emergjencë mekanike, humbje të komunikimit ose një mënyrë diskrete për t’i thënë ATC-së që ju keni qenë subjekt i ndërhyrjeve të paligjshme.
Çfarë ndodh gjatë rasteve të tilla?
Nëse avionët ushtarakë fshihen për të shoqëruar një avion tjetër, këta marrin informacionin përpara avionit civil.
“Kapiteni ulet në anën e majtë të avionit. Ai shton nëse ka një avion të dytë, ata mund të marrin një pozicion në anën e djathtë ose prapa avionit.
Në këtë pikë, avionët ushtarakë do të përpiqen të kontaktojnë avionët civilë. Në rast se radiot nuk punojnë, ekziston një broshurë e sinjaleve të përgjimit të cilat janë manovra që përcaktojnë se çfarë duhet të bësh.
“Ata ndezin dritat e tyre natën. Ditën ata tundin krahët që do të thotë t’i ndjekësh dhe ti duhet të ndjekësh”, shpjegon piloti.
Të hënën, grupe private në Facebook diskutuan rreth përgjimit, duke folur për kritikat e bëra ndaj pilotëve për ndjekjen e avionëve ushtarakë në Minks në vend që të vazhdonin për në Lituani.
“Nëse një avion ushtarak ju ndjek dhe ju jep një urdhër, ju duhet të bindeni. Ju nuk keni mundësi tjetër përveç të ndiqni urdhrat.
Është njësoj si në tokë, kur policia të thotë të bësh diçka”, tha piloti.
Kjo është diçka shqetësuese për pilotët, ekuipazhin dhe pasagjerët
Çdo fluturim ka një plan që dërgohet në Eurocontrol. Aty përfshihet gjithçka nga ngritja në pistën një, duke përfshirë të gjithë elementët e itinerarit dhe fluturimit dhe nga e djathta deri në pistën dy. Por në rast përgjimi plani ndryshon totalisht, raporton abcnews.al
“Pilotët do të shqetësoheshin sepse ata nuk e dinë se çfarë po ndodh. Ku do të shkojnë? Si është aeroporti? Si është moti?
Ne nuk kishim të dhëna për diçka të tillë”, shtoi piloti nga një kompani ajrore kryesore në Mbretërinë e Bashkuar.
Problemi është se në skenarët e përgjimit si ky, pilotët mund të mos jenë të përgatitur plotësisht për itinerarin e fluturimit dhe për këtë arsye mund të ketë një shkallë më të lartë rreziku për të gjithë.
Fluturimeve në Britani tani u është kërkuar të shmangin hapësirën ajrore bjelloruse. Sekretari i Transportit në Mbretërinë e Bashkuar Grant Shapps shkroi në Twitter të hënën se ai kishte udhëzuar Autoritetin e Aviacionit Civil që linjat ajrore të ndryshojnë kursin “në mënyrë që pasagjerët të jenë të sigurt”.
Leja për fluturimin e kompanive ajrore kombëtare Bjelloruse, Belavia është pezulluar gjithashtu. Kanë mbetur shumë detaje ende pa u zbuluar edhe shumë të paqarta në lidhje me incidentin që ndodhi të dielën në mëngjes. Por për një kompani ajrore, dy pasagjerë dhe një kontinent i tërë, po zhvillohet një debat i madh diplomatik.
