Nomadizmi dixhital, është një trend në rritje që po ndryshon mënyrën se si njerëzit punojnë dhe jetojnë. Është një mënyrë jetese, që ka të ngjarë të vazhdojë të rritet në popullaritet në vitet e ardhshme.
Çfarë ka tërheqëse Shqipëria dhe ku qëndron thembra e Akilit?
Ëndrra romantike për t’u bërë një “nomad dixhital” është thuajse aq e vjetër sa vetë interneti. Steven K. Roberts, një pionier i cili udhëtoi nëpër SHBA me një biçikletë të kompjuterizuar më shumë se 30 vite më parë, shkroi në vitin 1994 për krijimin e një “Anije Teknomadike Virtuale për udhëtarët në mbarë botën” mbi bazën se “vendndodhja fizike bëhet e parëndësishme sapo të zhvendosësh thelbin e jetës tënde në rrjet”. Por ishte falë Covid-19 që termi me të vërtetë mori hov.
Pandemia krijoi rrethanat ideale: punonjësit donin ndryshim pas mërzisë së bllokimeve; kompanitë e kishin kuptuar se mund t’i besonin stafit për të punuar nga distancë; dhe vendet e varura nga turistët ishin të dëshpëruar për vizitorë. Papritur u duk e mundur që çdo punonjës të punonte ku të donte, jo vetëm profesione të pavarura, por edhe punonjës të zakonshëm.
Shumë vende krijuan programe “viza dixhitale nomade” për të zyrtarizuar dhe për të përfituar nga trendi. Qarkullojnë lista në faqe të ndryshme për vendet më të lira për të punuar si nomadë dixhitalë, për vendet me lehtësitë më të mëdha, për vendet më tërheqëse etj., dhe Shqipëria nuk është pjesë e asnjë renditje.
Megjithatë, sërish, ka një tendencë në rritje për të pasur në mesin tonë të huaj të shumtë që vijnë për të punuar në distancë. Këta “shpirtra aventurierë” e kanë çliruar veten nga kufizimet e një pune tradicionale në zyrë dhe kanë gjetur mënyra krijuese për të fituar jetesën, duke përdorur teknologjinë dhe platformat online.
Për vendin tonë, përfitimi ekonomik është real: banesa me qira, shpenzime të jetës së përditshme, eksplorimi turistik i vendit në tërësi. Ndërsa bota bëhet gjithnjë e më e ndërlidhur dhe puna në distancë po përhapet, fenomeni nomad dixhital ka të ngjarë të vazhdojë rritjen e tij.
Në fillim të vitit 2022, Shqipëria nisi programin “Unique Permit”, duke thjeshtuar procesin që nomadët dixhitalë të banojnë dhe të punojnë në vend, në një përpjekje për të tërhequr punonjës në distancë dhe për të përqafuar trendin në rritje të nomadizmit dixhital.
Viza e tipit D, e cila jep një qëndrim njëvjeçar me mundësi rinovimi deri në pesë vjet, lëshohet me leje unike. Teorikisht, ky program i ri thjeshton procedurën për nomadët dixhitalë, duke hequr shumë burokraci.
Praktikisht, vizat e nomadëve dixhitalë, do të thotë t’u thuash punonjësve se mund të punojnë nga një vend ndërkombëtar në mënyrë të përkohshme, por me kufizime ku dhe për sa kohë.
Ka raportime që kompani të ndryshme ndërkombëtare, pritet të dalin me lista “me disa vende që janë me rrezik të lartë për sigurinë kibernetike ose taksën e korporatës” dhe “kanë një listë të ngushtë të vendndodhjeve të favorshme”.
Në shumicën e vendeve, nomadët dixhitalë do të bëhen rezidentë tatimorë vetëm pas 183 ditësh, theksoi OECD, dhe ata zakonisht nuk lejohen të marrin pjesë në tregun lokal të punës, që do të thotë se kontributi i tyre kryesor është vetëm konsumi.
Sipas Tomi Kallanxhi, nomadi tipik dixhital është një profesionist i lirë, zhvillues faqesh në internet që mund të zhvillohet nga kudo, por vitet e fundit ka një sërë profesionesh ku marketingu dixhital po mban një pozicion të lartë.
“Për fat të mirë, ka mjaft për t’u ndërtuar në mënyrë që Shqipëria të mund të jetë një opsion kryesor për ata që kanë përqafuar stilin e jetës së nomadëve dixhitalë, të cilët janë bërë rrjedha kryesore në epokën pas pandemisë. Me punën në distancë, që parashikohet të jetë në një trajektore eksponenciale dhe me një gamë të gjerë destinacionesh nga fshatrat e qytetet, nomadët dixhitalë përfaqësojnë ‘fruta’ në sektorin e turizmit të vendit që janë të duhurat për t’u vjelë”, – thotë ai.
Përtej bukurisë natyrore, përballueshmëria e Shqipërisë është pika kulmore për nomadët dixhitalë që kërkojnë një cilësi të lartë jetese “pa thyer bankën”. Mundësitë e akomodimit, ngrënies, transportit dhe argëtimit janë të gjitha të përballueshme, krahasuar me standardin europian. Për më tepër, ekosistemi dixhital i Shqipërisë po lulëzon, me një numër në rritje të hapësirave të bashkëpunimit, komuniteteve të teknologjisë dhe ngjarjeve të rrjeteve që nxisin bashkëpunimin dhe inovacionin. Angazhimi i vendit ndaj infrastrukturës dhe lidhjes dixhitale siguron që ju të keni akses në internet të besueshëm dhe të gjitha mjetet e nevojshme për të shkëlqyer në përpjekjet tuaja të punës në distancë.
Në epokën e dixhitalizimit, nomadizmi dixhital po luan rol të rëndësishëm në ndryshimin e tregut të punës në nivel global, shprehet Erion Muça, ekspert punësimi. “Ky fenomen i ri sjell ndryshime thelbësore në mënyrën se si individët punojnë, duke hapur mundësi të reja dhe duke shpërndarë të vjetra.
Një aspekt kyç i nomadizmit dixhital është aftësia për të punuar në distanca të largëta, duke përdorur teknologjinë për të lidhur individët me punën dhe të punojnë nga vendndodhja e tyre e parapëlqyer. Kjo sjellje e re e punësimit shkatërron kufijtë gjeografikë dhe hap rrugën për një bazë më të gjerë talentesh. Në tregun aktual të punës, kjo do të thotë që kompanitë mund të zgjedhin nga një spektër më i gjerë i punonjësve të cilët përkojnë më mirë me nevojat dhe vizionin e tyre, pavarësisht vendndodhjes gjeografike”, – thotë z. Muça.
Sipas tij, nomadizmi dixhital promovon një mjedis elastik punësimi, duke e lejuar individët të organizojnë oraret e tyre dhe të përshtaten me jetën personale.
“Kjo sjell një nivel të lartë motivimi dhe angazhimi në punë, duke kontribuar në krijimtarinë e punonjësve. Për një vend të caktuar, kjo do të thotë se ata që priren për të qëndrojnë për shkaqe personale apo kulturore, nuk do të jenë të detyruar të braktisin vendndodhjen e tyre për të gjetur punë. Vendi do të përfitojë nga një bazë më e stabilizuar e talenteve dhe një nivel më i lartë i përvojës së punës.
Në të njëjtën kohë, nomadizmi dixhital po ndikon në krijimin e një tregu global të punës, ku talentet janë të lirë të lëvizin dhe të punojnë për kompani dhe projekte në nivel ndërkombëtar.
Kjo sjell një konkurrencë të shëndetshme dhe nxit inovacionin, siç kompanitë janë të detyruara të kenë kujdes për tërheqjen dhe mbajtjen e talenteve më të mira në treg.
Për vendin, kjo mund të shërbejë si një nxitje për të përmirësuar infrastrukturën teknologjike dhe për të investuar në arsimin dhe aftësitë e nevojshme për të përballuar konkurrencën ndërkombëtare”, – përfundon eksperti.
Kursimi
Sipas një analize të Flexjobs, punonjësit mund të kursejnë deri në 12,000 dollarë në vit duke punuar në distancë me kohë të plotë.
Kjo përfshin kursime në shpenzimet e transportit si nafta, mirëmbajtja e makinës dhe parkimi, si dhe kostoja e blerjes së veshjeve profesionale dhe e ngrënies në restorante.
Ndërsa mund të ketë disa kosto shtesë që lidhen me punën nga shtëpia, të tilla si rritja e faturave të shërbimeve dhe kostoja e gatimit në shtëpi, këto shpenzime janë zakonisht shumë më të vogla se kostot e udhëtimit në zyrë.
Viza nomade dixhitale e Shqipërisë
Në fillim të vitit 2022, qeveria shqiptare njoftoi se lëshoi një vizë për nomadët dixhitalë dhe aplikimet u hapën nëpërmjet Sistemit të Aplikimit për Viza Elektronike të Republikës së Shqipërisë.
Duhet të krijoni një llogari online dhe të plotësoni formularin online për të aplikuar, e cila nuk ka tarifë. Të përfshira në vizat e tipit D për qëndrim të gjatë, viza është për punëtorët në distancë dhe përkthyes të pavarur, të ardhurat e të cilëve vijnë nga puna për klientët ose kompanitë jashtë Shqipërisë.
Viza jepet fillimisht për një vit, por mund të rinovohet për një vit tjetër dhe mund të rinovohet deri në pesë vjet pas kësaj.
Të paktën për vitin e parë nuk do t’ju duhet të paguani taksa shqiptare mbi të ardhurat tuaja ndërkombëtare. Për të aplikuar, duhet të keni një pasaportë të vlefshme dhe dëshmi se keni të drejtë të jetoni kudo që bëni aplikimin. Pastaj do t’ju duhet gjithashtu të tregoni një Dëshmi punësimi në një kompani jashtë Shqipërisë ose dëshmi e klientëve për të cilët punoni si profesionist jashtë Shqipërisë;
Kopje të pasqyrave bankare për 12 muajt e fundit që tregojnë të ardhurat dhe shpenzimet që hyjnë dhe dalin nga llogaritë tuaja; Vërtetim akomodimi në Shqipëri për momentin kur mbërrini.
Gjithasht, kërkohet sigurim shëndetësor të vlefshëm për Shqipërinë dhe një dosje të pastër kriminale për vendet ku keni banuar dy deri në pesë vitet e fundit.
Në shumicën e rasteve, vlerësohet se qeverisë shqiptare i duhen 12 javë për të përpunuar aplikimet për viza nëpërmjet portalit të tyre online.
Zhvillimet
Qeveria shqiptare përshpejtoi procedurat për personat që hyjnë në vend për të punuar në sektorin e teknologjisë së informacionit (IT) në korrik 2023, në një përpjekje për të tërhequr më shumë punëtorë të huaj.
Të huajve u jepet hyrje pa viza dhe leje qëndrimi njëvjeçare, me një deklaratë që tregon ambiciet e tyre të punësimit nga një kompani IT. Punonjësi i huaj ka mundësinë të aplikojë më vonë për një leje pune zyrtare në Shqipëri gjatë kësaj kohe fillestare.
Problematikat, sipas të huajve që janë aktualisht në vendin tonë, përfshijnë infrastrukturën për menaxhimin e mbetjeve.
Sipas tyre, vendasit ndoshta janë mësuar të shohin mbeturina në rrugë, kjo është arsyeja pse ata nuk janë aq të shqetësuar se ku i hedhin plehrat e tyre.
Gjëja tjetër për t’u shqetësuar është asgjësimi i mbeturinave të ujit. Në disa vende, ujërat e zeza derdhen direkt në det ose në lumë.
Infrastruktura e lidhjes së internetit në Shqipëri nuk konsiderohet e mirë, së paku jo në çdo qytet. Ndërsa ju mund të prisni të jeni të lidhur me Wi-Fi në qytete si Tirana, Wi-Fi nuk përfshihet gjithmonë kur rezervoni një hotel ose një Airbnb në qytete të tjera.
Ndërprerjet e energjisë elektrike, janë gjithashtu më të zakonshme nga sa pritej. Ndërprerjet, që zgjasin zakonisht vetëm rreth dhjetë minuta, shpesh janë frustruese.
Anglishtja nuk flitet gjerësisht në moshat e mesme, kështu që ndoshta do t’ju duhet të mësoni pak shqip për t’u marrë vesh, sidomos në shërbime që ju lidh e përditshmja e jetesës.
Tendenca
Me rritjen e ekonomisë së profesionistëve të lirë, e cila lejon më shumë njerëz të punojnë në distancë, përhapjen në rritje të internetit me shpejtësi të lartë dhe hapësirave të bashkëpunimit në mbarë botën, si dhe dëshirën për më shumë fleksibilitet dhe liri në jetën e punës, është e vërtetë se numri i nomadëve dixhitalë do të vazhdojë të rritet në vitet e ardhshme.
Këtu janë disa statistika shtesë mbi trendin në rritje të nomadizmit dixhital:
47% e nomadëve dixhitalë janë nga Shtetet e Bashkuara.
58% e nomadëve dixhitalë janë burra.
50% e nomadëve dixhitalë parapëlqejnë të qëndrojnë në një vend vetëm për një javë ose më pak.
Mosha mesatare e nomadëve dixhitalë është 32 vjeç.
Nomadët dixhitalë fitojnë 10-15% më shumë se homologët e tyre në zyrë.
Rreth 20% e nomadëve dixhitalë janë pronarë biznesesh.
Të pavarur
Një studim nga konsulenti i burimeve njerëzore MBO Partners tregon se nomadët dixhitalë, shumica e tyre nga gjenerata e Gen Z ose ata të lindur midis 1997 dhe 2012, nuk duan të jenë të lidhur me një vend pune fizik, duke zgjedhur të vetëpunësohen si përkthyes të pavarur ose kontraktorë të pavarur, në mënyrë që ata të mund të vazhdojnë të shijojnë stilin e jetës që kombinon lehtësisht punën me argëtimin.
