Në burgun e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Marion, që pseudonimin e ka “Guantanamo i vogël”, një burrë i quajtur “tregtari i vdekjes”, i cili flet të paktën gjashtë gjuhë po vuan dënimin prej 25-vitesh.
Kjo pas ndërtimit të një perandorie të kontrabandës së armëve që përfshiu globin.
Emri i tij është Viktor Bout. Dhe vendlindja e tij Rusia e do atë në shtëpi, së s’bën.
Lind pyetja: Pse?
Bout, 55 vjeç, është tregtari më famëkeq i armëve i kohës së tij, i akuzuar për përfitimin e armëve që nxitën konfliktin në Afrikë, Lindjen e Mesme dhe Azi.
Këtë javë, Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, tha se Shtetet e Bashkuara i kishin propozuar Rusisë “një ofertë thelbësore” për të siguruar lirimin e dy amerikanëve që po mbahen në Moskë, yllit të WNBA, Brittney Griner dhe konsulentit të sigurisë Paul Whelan.
Zyrtarët rusë kanë lënë të kuptohet se presin një shkëmbim të të burgosurve.
Nuk ka dyshim se Bout do të ishte çmimi kryesor për zyrtarët rusë, të cilët kanë protestuar ndaj trajtimit të tij që nga arrestimi i tij në 2008-ën në Tajlandë pas një goditjeje nga Administrata e Zbatimit të Drogës.
Steve Zissou, avokati i Bout, paralajmëroi këtë muaj se “asnjë amerikan nuk do të shkëmbehet nëse Viktor Bout nuk dërgohet në shtëpi”.
Ajo që është më pak e qartë, megjithatë, është pikërisht arsyeja pse Rusia kujdeset kaq shumë për Bout.
Kur drejtori i CIA-s, William J. Burns, në Forumin e Sigurisë në Aspen këtë muaj, u pyet pse Rusia dëshiron Bout, Burns u përgjigj se “kjo është një pyetje e mirë, sepse Viktor Bout është një monstër”.
Megjithëse Rusia është ankuar se Bout ishte futur në kurth nga DEA, shumë zyrtarë dhe analistë amerikanë besojnë se zemërimi i saj ka të bëjë me lidhjet e Bout me inteligjencën ushtarake ruse.
“Është e qartë se ai kishte lidhje të rëndësishme me qarqet e qeverisë ruse”, tha Lee Wolensky, një zyrtar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare në administratën e Klintonit, i cili udhëhoqi përpjekjet e hershme për të trajtuar rrjetin e Bout.
Edhe pse më pak e famshme se KGB-ja dhe pasardhësi i saj FSB-ja, agjencia e inteligjencës ushtarake e Rusisë, e njohur zakonisht si GRU, ka një reputacion për marrjen e veprimeve më të guximshme dhe më të rrezikshme.
Ajo është akuzuar në vitet e fundit për gjithçka, nga hakerimi i zgjedhjeve deri te vrasja e disidentëve.
Për më tepër, raportet sugjerojnë se Bout mund të ketë lidhje të ngushta me Igor Sechin, një ish-zëvendëskryeministër i Rusisë dhe një aleat i presidentit rus Vladimir Putin.
Të dy Sechin dhe Bout shërbyen me ushtrinë sovjetike në Afrikë gjatë viteve 1980.
Bout ka mohuar çdo lidhje të tillë me GRU-në. Ai gjithashtu ka thënë se nuk e njeh Sechin.
Por kjo heshtje mund të jetë thelbi.
Trafikuesi i armëve refuzoi të bashkëpunonte me autoritetet amerikane, edhe pse u ul për më shumë se një dekadë, i izoluar dhe i vetëm, në një qeli mijëra milje larg shtëpisë së tij në Moskë.
Kjo heshtje mund të shpërblehej.
“Ai e ruajti gjakftohtësinë në burg, nuk u ekspozoi kurrë asgjë amerikanëve, me sa mund të them unë”, tha gazetari rus Andrei Soldatov.
Simon Saradzhyan i Qendrës Belfer për Shkencën dhe Çështjet Ndërkombëtare të Universitetit të Harvardit tha se Bout nuk mund të kishte drejtuar kurrë një biznes kaq të madh kontrabande pa mbrojtjen e qeverisë, por se ai kurrë nuk foli për të.
“Qeveria ruse është e etur për ta tërhequr atë në mënyrë që të qëndrojë kështu”, tha Saradzhyan.
Analistja politike ruse Tatiana Stanovaya, themeluesja e grupit të analizës politike R.Politik, tha se Putini dëshiron diçka më të thellë se përfitimi politik.
“Ne kemi një fjalë të veçantë në gjuhën ruse për njerëz si Bout: svoi. Do të thotë dikush nga ‘ne’. Është dikush që ka punuar për atdheun, të paktën në sytë e “qeverisë”.
Bout, i cili ka thënë në intervista se ka lindur në Taxhikistan në vitin 1967, ka studiuar gjuhë në Institutin Ushtarak Sovjetik të Gjuhëve të Huaja në Moskë.
Ai tha se u shty të studionte portugalisht dhe më vonë u dërgua në Angola për të punuar si përkthyes me forcat ajrore sovjetike.
Institutet ushtarake ishin bazat kryesore të rekrutimit për GRU-në.
Dhe ndërsa lidhjet e tij me Sechin janë të paqarta, të dy studionin portugalisht dhe mbivendosen me ushtrinë sovjetike në Mozambik.
Menjëherë pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Bout, si shumë të tjerë që panë mundësinë për të përfituar mes kaosit, u bë një sipërmarrës.
Ai përdori një flotë të vogël avionësh Antonov An-8 të prodhimit sovjetik për të krijuar një biznes të transportit ajror dhe me sa duket ishte i gatshëm të merrte rreziqe që të tjerët nuk do ta bënin, duke fluturuar drejt zonave të luftës dhe shteteve të dështuara.
Besohet gjithashtu se Bout ka akses në diçka më të vlefshme se avionët: njohuri për fatin e arkave të mëdha të armëve të Bashkimit Sovjetik.
“Ai po shpërndante armë për një dekadë, nga vende si Ukraina”, tha Douglas Farah, presidenti i firmës së sigurisë kombëtare IBI Consultants dhe bashkautor i një libri për Bout.
Në vitin 2000, Bout ishte një nga trafikantët më famëkeq në botë.
Ai u quajt “tregtari kryesor i vdekjes” në Parlamentin Britanik dhe u emërua në raportet e OKB-së për furnizimin me armatim të rëndë për një lëvizje rebele në Angola.
Mes presionit ndërkombëtar në rritje, duke përfshirë një urdhër-arresti të Interpolit të lëshuar në 2004, Bout u kthye në Moskë.
Sipas shumë llogarive, Bout në atë kohë u tërhoq nga puna e tij më intensive në tregtinë e armëve.
Ai jetonte në Golitsyno, një qytet i vogël jashtë Moskës.
Një mik që vizitoi shtëpinë e tij në vitin 2008 më vonë vuri në dukje se ajo ishte e mbushur me libra, si dhe, çuditërisht, një DVD të filmit të Nicolas Cage të vitit 2005 “Lord of War”, i cili thuhet se ishte frymëzuar nga jeta e Bout.
Fatkeqësisht për të, ai i ftuar – ish agjenti i inteligjencës afrikano-jugore Andreë Smulian – punonte për DEA-n.
Bout u arrestua më vonë në Tajlandë, ku ishte regjistruar fshehurazi nga DEA duke organizuar blerjen e 100 raketave tokë-ajër, 20 mijë pushkë AK-47, 20 mijë granata fragmentesh, 740 mortaja, 350 pushkë snajper, pesë ton C- 4 eksplozivë dhe 10 milionë fishekë për njerëzit që ai mendonte se ishin agjentë të Forcave të Armatosura Revolucionare të Kolumbisë (FARC), një grup kryengritës.
Operacioni zgjidhi një problem kyç në ndjekjen e Bout në SHBA.
Ai nuk kishte shkelur asnjë ligj të SHBA-ve.
Në vitin 2011, një gjykatë federale e shpalli atë fajtor për një sërë akuzash, duke përfshirë komplotin për të vrarë shtetasit amerikanë.
Zyrtarët rusë janë ankuar veçanërisht për shënjestrimin agresiv dhe të pazakontë të Bout.
Por regjistrimi i Bout ndihmoi në argumentimin më të gjerë se ai nuk ishte një biznesmen i thjeshtë.
Kur agjentët që paraqiteshin si blerës për FARC thanë se armët do të përdoreshin kundër pilotëve të Forcave Ajrore të SHBA që punonin me qeverinë kolumbiane, Bout mund të dëgjohej duke u thënë atyre se kishin “të njëjtin armik”.
“Nuk është biznes”, tha ai.
“Është lufta ime”.
