Një fond specifik i Bashkimit Evropian duhej të ndihmonte Afrikën t’i përgjigjej në mënyrë efektive krizës së migracionit, por paratë u përdorën në shkelje të të drejtave të njeriut, duke përfunduar në duart e kriminelëve. Kjo është ankesa që përmban raporti i publikuar më 25 shtator nga Gjykata e Auditorëve të BE-së për përdorimin e Fondit të Mirëbesimit për Afrikën.
Gjyqtarët akuzojnë shprehimisht Komisionin Evropian se ka shpenzuar gabimisht paratë e vëna në dispozicion dhe se ka mbivlerësuar rezultatet e arritura. Akuza më e rëndë, megjithatë, ka të bëjë me përgjegjësinë e zyrtarëve, të cilët mbyllën një sy ndaj shkeljeve të qarta ndaj emigrantëve të kryera nga të njëjtët trafikantë që Europa siguron se dëshiron të luftojë. Libia dhe Tunizia janë vendet më problematike. Të njëjtat me të cilat Italia ka nënshkruar marrëveshje të rëndësishme partneriteti.
Rezultatet e mbivlerësuara
Fondi (EuTF) i aktivizuar në vitin 2015 është menduar për tre rajone afrikane: Sahel dhe Liqenin Çad, Bririn e Afrikës dhe Afrikën Veriore. Të gjitha këto zona karakterizohen nga zhvendosja e brendshme, ndërsa Sahel është një nga rrugët e tranzitit që përdoret më shpesh nga emigrantët që shkojnë në Evropë.
“Mbështetja e fragmentuar që i kushton pak vëmendje prioriteteve strategjike nuk jep një ndikim”, tha Bettina Jakobsen, anëtare e Gjykatës Evropiane të Audituesve. Ajo shprehet se edhe pse EuTF ka ndihmuar në mbajtjen e migracionit në krye të agjendës politike dhe të zhvillimit, ne duhet të përsërisim kritikat tona, pasi pak ka ndryshuar.
“Fondi ende nuk është i fokusuar mjaftueshëm në prioritetet e tij dhe ka një fushëveprim shumë të gjerë”, nënvizoi ajo. Gjykata thekson se megjithëse financimi u arrit shpejt, nuk është e qartë nëse mënyra se si është shpenzuar është efektive.
“Rezultatet nuk tregojnë nëse projektet janë të qëndrueshme ose nëse ato kanë kontribuar në adresimin e shkaqeve rrënjësore të paqëndrueshmërisë, migrimit të parregullt dhe zhvendosjes”, thuhet në raport.
Komisioni nuk është ende në gjendje të përcaktojë se cilat janë qasjet më efektive dhe efikase për zvogëloni migrimin e parregullt dhe zhvendosjen e detyruar në Afrikë, thuhet në dokument.
Marrëveshjet e Italisë me Libinë dhe Tunizinë
Pjesa më e rëndë ka të bëjë me shkeljen e të drejtave të njeriut në vendet që blloku europian ka zgjedhur të financojë, si Libia dhe Tunizia. Italia ka hyrë në marrëveshje partneriteti me Libinë në vitin 2017, të nënshkruara nga kryeministri i atëhershëm Paolo Gentiloni pas negociatave të zhvilluara nga ish-ministri i Brendshëm Marco Minniti. Qeveria italiane ra dakord të ofrojë ndihmë ekonomike dhe mbështetje teknike për autoritetet libiane për tre vjet për të reduktuar trafikimin e emigrantëve nëpër Detin Mesdhe. Shteti libian u angazhua për të përmirësuar kushtet e qendrave të tij të pritjes për emigrantët. Traktati, i parashikuar për tre vjet, u rinovua edhe për pesë vjet të tjera në nëntor 2022, menjëherë pas fillimit të qeverisë së udhëhequr nga udhëheqësi i Fratelli d’Italia, Giorgia Meloni.
Që nga fillimi i mandatit të saj, kryeministrja italiane është angazhuar personalisht në disa raste për të nënshkruar marrëveshje me Tunizinë. Gjithashtu në këtë rast, ndër pikat kyçe të marrëveshjeve është detyra e kombit të drejtuar nga presidenti Kais Saied për të ndaluar largimet e parregullta të emigrantëve. Si Libia ashtu edhe Tunizia janë denoncuar në disa raste nga organizatat humanitare për shfrytëzimin e emigrantëve dhe kushtet e rënda në të cilat mijëra njerëz janë të detyruar të jetojnë nën zgjedhën e autoriteteve lokale. Auditimi i Gjykatës konfirmon këto probleme dhe kritikon mënyrën e menaxhimit të fondeve.
Shumë para janë shpenzuar, por migrimi vazhdon
Në vitin 2018 gjyqtarët kishin publikuar një raport paraprak për përdorimin e këtyre fondeve në vlerë prej 5 miliardë eurosh kontribute, në mbështetje të 27 vendeve afrikane. Pavarësisht burimeve të mëdha të investuara, nënvizoi Gjykata, “shifrat e migrimit të parregullt drejt Evropës po rriten përsëri vazhdimisht, pas një ngadalësimi relativ gjatë pandemisë. Marrëveshjet financuese të BE-së përcaktojnë në kushtet e përgjithshme që “veprimi duhet të pezullohet nëse BE-ja zbulon zyrtarisht shkeljen e të drejtave të njeriut”. Gjykata kundërshtoi se kjo klauzolë ishte injoruar ose në çdo rast “nuk është zbatuar sistematikisht për të gjitha projektet, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me sigurinë, menaxhimin e kufirit ose aktivitete të tjera të ndjeshme”.
Emigrantët me furçë dhëmbësh por pa ujë
Çështjet kryesore kanë të bëjnë me Libinë, e cila megjithë fondet e marra nga Roja Bregdetare Libiane dhe pajisjet specifike të financuara nga Fondi dhe të dorëzuara në vitin 2021, “nuk ka një qendër kombëtare koordinimi për kërkim-shpëtim dhe qendra e saj e koordinimit për shpëtimin detar nuk është ende funksionale”. Gjyqtarët theksuan gjithashtu se organizatat humanitare kanë reduktuar mundësitë e aksesit në vendet që duhet të ofrojnë ndihmë për migrantët.
Disa të kthyer të intervistuar nga auditorët pranuan se nuk ishin në gjendje të përdornin disa artikuj të marrë me fondet e BE-së, si furçat e dhëmbëve dhe sapunin, sepse nuk kishin akses në ujë. Së fundi, ndërsa fondet kanë përmirësuar pak kushtet në qendrat ku mbahen emigrantët, cilësia (e tmerrshme) e trajtimit nga autoritetet libiane nuk ka ndryshuar.
Marrëveshja midis rojes bregdetare libiane dhe trafikantëve
Gjykatësit theksuan gjithashtu se si anijet dhe pajisjet e furnizuara për “rojet bregdetare libiane” mund të përfundojnë në duart e “aktorëve të ndryshëm” nga përfituesit, të cilët janë gjithashtu në gjendje të ruajnë pikat e zbarkimit të emigrantëve të shpëtuar në det. Por kush janë këta aktorë?
Raportet e organizatave humanitare prej vitesh flasin për kontrabandistët dhe trafikantët e qenieve njerëzore, të cilët kanë marrëdhënie të ngushta me aparatin libian të sigurisë. Prania e tyre vihet re edhe në qendrat e paraburgimit, ndërsa pajisjet e paguara me fondet evropiane ndonjëherë rishiten, pikërisht në ato organizata kriminale që 27 të bllokut thonë se duan të luftojnë.
