Midis sprovave dhe mundimeve të viteve të shumta të murtajës, kishte një fijë shprese. Në fund të vitit 2020, me miratimin e vaksinave kundër Covid-19 dhe në vitin 2021, teksa injektimet bënë magjinë e tyre, optimizmi dhe besimi rreth teknologjisë filloi të përhapej kudo.
Nëse njerëzit mund të zhvillonin vaksina që shpëtojnë jetë brenda muajve, por pse bota nuk mund të dilte nga rritja e ngadaltë e ekonomisë dhe produktiviteti i ulët?
Firmat mund të përqafojnë dixhitalizimin si kurrë më parë; kalimi nga puna në zyra, në shtëpi mund t’i lejojë njerëzi të punojnë në mënyrë më efektive. Qeveritë nga ana tjetër kanë premtuar të shpenzojnë shumë për shkencën: kompanitë po zhvillojnë programe të kërkimit dhe zhvillimit.
Në vitet para pandemisë, ritmi i rritjes së të pasurve ishte ngadalësuar në mënyrë drastike. Në vitet 2010, produktiviteti amerikan i punës – prodhimi për orë pune u rrit më shpejt se në dekadën e mëparshme.
Shoqëritë dukej sikur nuk kishin më në gjendje të gjenin ide të reja, apo t’i vinin në praktikë ato. Në fillim të vitit 2020, një studim në American Economic Review, nxorri në pah se edhe aty ku kishte ide për t’u zbuluar, ato po bëheshin më të vështira për t’u gjetur, raporton abcnews.al.
Mundësia që dinamika të kishte ndryshuar ishte joshëse, dhe jo vetëm sepse sugjeronte se do të vinte ndonjë e mirë nga pandemia. Rritja e produktivitetit është shkaku kryesor i pagave reale më të larta. Me zgjerimin e anës së ofertës së ekonomisë, inflacioni do të ishte më pak problem.
Dhe risitë do të përmirësonin jetën e njerëzve në mënyra që nuk përfshihen në të dhënat ekonomike.
Por analiza jonë ka një përfundim dëshpërues: deri më tani ka pak shenja se ekonomia globale po bëhet më produktive.
Statistikat zyrtare janë jashtëzakonisht të paqëndrueshme për shkak të bllokimit. Në tremujorin e dytë të 2022 PBB-ja amerikane ra me 0.1%, edhe pse numri i amerikanëve në listëpagesa u rrit me 1.3 milionë.
PBB-ja e Britanisë ra gjithashtu me 0.1%, ndërsa punësimi u rrit me 150,000. Kështu të dyja ekonomitë po prodhojnë më pak me më shumë njerëz që punojnë. Siç vë në dukje një studim i ri nga Gordon, i Universitetit Northwestern, dhe Hassan Sayed, nga Princeton, rritja e dobët e produktivitetit të sotëm është ana tjetër e rritjes së fortë në 2020.
Në atë kohë firmat amerikane pushuan punëtorët e tyre më pak të vlefshëm, duke rritur produktivitetin. Tani ata po i ri-punësojnë. Të dhënat e publikuara në frekuenca më të larta mbështesin nocionin se rritja e produktivitetit mbetet e dobët. Një indeks global i menaxherëve të blerjeve (pmi) i përpiluar nga JPMorgan Chase, një bankë, pyet bosët për gjendjen e ekonomisë dhe biznesin e tyre, raporton abcnews.al.
Një tregues për produktivitetin që rrjedh nga Pmis, të cilin ne e llogarisim duke zbritur komponentin e indeksit të punësimit nga komponenti i prodhimit, në muajt e fundit ka shënuar rënie.
Pse bumi i premtuar i produktivitetit nuk u realizua?
Personat optimistë besojnë se përfitimet e rritjes së investimeve që pasuan pandeminë do të ndihen por ngadalë. Shpesh ka një vonesë prej tre deri në pesë vitesh midis investimeve më të larta të biznesit dhe rritjes së produktivitetit. Hulumtimi i ri nga Jason Draho i ubs, një tjetër bankë, ka arritur në përfundimin se “duke filluar nga viti 2024, pjesa tjetër e kësaj dekade mund të duket më shumë si gjysma e dytë e viteve 1990 sesa gjysma e dytë e viteve 1970”.
Megjithatë, ka tre arsye për t’u shqetësuar se bumi i inovacionit pandemik mund të mos arrijë kurrë.
E para ka të bëjë me investimet. Firmat po shpenzojnë, por jo domosdoshmërisht për gjëra që rrisin produktivitetin. Në muajt e fundit, me klientët që përballen me raftet bosh, shumë prej tyre janë përpjekur të zgjerojnë dhe mbrojnë zinxhirët e furnizimit. Kjo përmirëson elasticitetin, por duke krijuar tepricë rrit edhe kostot.
Shumë firma po krijojnë gjithashtu inventarë, ose rezerva të lëndëve të para dhe mallrave të gatshme. Shpenzime të tilla llogariten në investime, të matura në llogaritë kombëtare, por nuk kanë ndikim në produktivitet.
Në Gjermani në fund të vitit 2021, grumbullimi i inventarëve përbënte 9% të investimit total, më i madhi ndonjëherë. Kështu, menaxhimi afatshkurtër i krizës ka marrë përparësi ndaj inovacionit afatgjatë. Në Amerikë, shpenzimet e kërkimit dhe zhvillimit mbeten të larta, por llogaritja jonë për 31 vende sugjeron që shpenzimet e përgjithshme të botës së pasur për “produktet e pronësisë intelektuale” shkojnë në rreth 3 trilion dollarë në vit para pandemisë.
Ka pak dëshmi për një bum në zbulimet e reja dhe përdorimin e teknologjisë kufitare.
Në vitin 2020, ekonomistët folën me emocione për valën e ardhshme të automatizimit, pasi kompanitë investuan në AI dhe në makineri. Por importet e robotëve amerikanë, në terma realë, nuk janë më të larta se pak para pandemisë.
Faktori i dytë lidhet me punën nga shtëpia. Pothuajse brenda natës qindra miliona njerëz u zhvendosën nga zyra në tryezën e kuzhinës. Shumë kanë qëndruar atje: një e treta e ditëve të plota me pagesë në Amerikë bëhen tani nga shtëpia.
Kjo është e mrekullueshme për ekuilibrin punë-jetë. Por parashikimet se diçka e tillë do t’i ndihmonte njerëzit të punonin në mënyrë më efikase, të cilat studimet para pandemisë kishin sugjeruar se ishte e realizueshme, janë ende të paplotësuara. Një studim i kohëve të fundit i ekonomistëve në Amerikë dhe Europë zbuloi se ata ishin “të pasigurt për ndikimin afatgjatë në produktivitet”. Në shtëpi njerëzit mund të jenë në gjendje të përqendrohen më shumë në punë dhe ata janë gjithashtu në gjendje të kalojnë më shumë kohë duke shëtitur me qenin.
Në të vërtetë, në disa raste pandemia ka sjellë joefikasitet – faktori i tretë.
Kompanitë ende po shpenzojnë për pastrimin shtesë dhe masa të tjera për t’i bërë njerëzit të ndihen më të sigurt, gjë që do të bëjë pak për të rritur përfitimin. Me valë të shumta të Covid, punonjësit po marrim më shumë ditë pushim për tu rikuperuar.
Sipas një sondazhi, në fillim të verës, 4 milionë amerikanë pohuan se nuk ishin në punë për shkak të ishin të infektuar ose kishin dikë që po kujdesesshin për të. Në Britani, ndërsa njerëzit u kthyen në zyra vitin e kaluar.
Ndoshta, në një moment, bota e pasur do të përjetojë bumin e shumëpritur të produktivitetit.
Por duke u përshtatur me paqëndrueshmërinë e ekonomisë pandemike, Gordon dhe Sayed thanë se nuk ka vend për një ringjallje të epokës së pandemisë në rritjen e produktivitetit, siç është sugjeruar gjerësisht.
Një numër i madh provash të rishikuara nga kolegët përpara pandemisë vërtetuan se inovacioni ishte ngadalësuar në mënyrë drastike dhe shpjegoi arsyet strukturore pse ishte kështu.
Të mendosh dhe ta dëshirosh diçka nuk mjafton për ta ndryshuar atë./abcnews.al
