Historia e vështirë e Europës dhe Turqisë

History Today

“Gjashtë dekada integrimi nuk mund të zhbëhen, as nga një njeri i fortë si Erdogan”

Nëse Turqia dhe Europa do të ishin përdorues të Facebook-ut, marrëdhënia e tyre do të ishte e “komplikuar”. Duke filluar me reformat e vona të Tanzimatit osman (1839-76), shoqëritë model të Europës Perëndimore kanë ofruar një plan për modernizimin e Turqisë.

Nga republika e Kemal Ataturkut, deri në vitet e para nën udhëheqjen e Rexhep Tajip Erdogan, kur dëshira për t’u bashkuar me BE-në udhëhoqi politikën e brendshme, Turqia është përpjekur të imitojë vendet e përparuara europiane në mënyrë që të mbyllë hendekun me atë që mbështetësit e Kemalit e quajtën ‘qytetërim bashkëkohor’.

Por kjo nuk është e gjithë historia. Duke dalë nga hiri i Perandorisë Osmane, modernizimi ishte një mjet me të cilin Turqia mund të mbështeste sovranitetin dhe të shmangte shtetet e huaja grabitqare si Italia e Musolinit, Gjermania naziste dhe Bashkimi Sovjetik.

Dyshimi për botën e jashtme zgjati më shumë se Lufta e Ftohtë. E ashtuquajtura ‘Sindroma e Sevres’ – besimi se armiqtë po komplotojnë për të minuar shtetin turk, i quajtur sipas traktatit të njëjtë që ndau Perandorinë Osmane në gusht 1920  ushqeu frikën se ndarja e Turqisë mund të përsëritej nga shtytja e Brukselit për të drejtat e pakicave , veçanërisht kurdët, raporton abcnews.al.

Erdogan, gjithnjë populist, ka kooptuar nacionalizmin. Ai qeveris në një koalicion me Partinë e Veprimit Nacionalist dhe gëzon mbështetje nga fraksioni ‘Eurazianist’ i mbështetur në ushtri, i cili është në aleancë me Rusinë dhe Kinën që nga fillimi i viteve 2000.

Sfidimi i SHBA-së është bërë një nen për besueshmërinë. Europa akuzohet se e mban Turqinë larg saj, duke mos dashur të mirëpresë një vend të madh islamik në mesin e saj. Kjo është arsyeja pse shumë opinionistë brohorasin për Rusinë në Ukrainë.

Ndërkohë, Erdogan në mënyrë periodike ka pasur konflikte me qeveritë europiane. Megjithatë, lidhjet tregtare dhe investimet janë të shumta. Miliona turq jetojnë në Europën Perëndimore.

Për shumë çështje, BE-ja është një partner. Gjashtë dekada integrimi në tregun e Europës dhe institucionet e saj politike nuk mund të zhbëhen, madje edhe nga një njeri i fortë si Erdogan, raporton abcnews.al.

“Një ndërthurje faktesh dhe mitesh shpalos ngjarjet e dy shekujve të fundit”

Humbjet e njëpasnjëshme ushtarake nga fundi i shekullit të 17-të e tutje hapën rrugën për admirimin e ‘rrugës europiane’ brenda Perandorisë Osmane. Për një kohë të gjatë ky miratim u kufizua në epërsinë ushtarake dhe teknike të Europës dhe çoi në riorganizimin e ushtrisë osmane.

Përfundimisht, megjithatë, u kuptua se osmanët kishin humbur gjithashtu epërsinë e tyre politike ndaj Europës, një e vërtetë që u bë e qartë nga paaftësia e Perandorisë për të ndaluar agresionin rus që të synonte territoret e saj. Reforma ishte e nevojshme për të shpëtuar shtetin nga rëni, duke pasuar epokën e Tanzimatit. Megjithatë, ndërsa reformat në lidhje me ushtrinë dhe politikën u mbështetën nga autoritetet osmane, ndikimi i tyre kulturor provokoi një reagim të përzier në shoqëri.

Rreziqet e depërtimit kulturor europian dhe ndikimi i tij në identitetin islamik të Turqisë kanë shkaktuar debate të nxehta që vazhdojnë edhe sot. Megjithëse Perandoria Osmane është zhdukur, trashëgimia e saj brenda politikës bashkëkohore turke, dhe veçanërisht në lidhje me marrëdhëniet e vendit me Europën, nuk duhet nënvlerësuar, raporton abcnews.al.

Nën udhëheqjen e Erdoganit, një ndërthurje faktesh dhe mitesh kanë ushqyer një propagandë antiperëndimore që i ka shërbyer mirë presidentit aktual. Europa shpesh fajësohet për të gjitha problemet e brendshme dhe ndërkombëtare të Turqisë.

Kjo është veçanërisht e vërtetë në momentet e tensioneve politike midis Turqisë dhe Bashkimit Europian. Narrativa këtu është se që nga periudha osmane Europa ka bërë një përpjekje të vazhdueshme për të ndarë dhe shkatërruar Turqinë.

“Paradigma mbizotëruese në nacionalizmin turk është se vendet perëndimore zgjodhën të kolonizojnë, plaçkitin dhe mashtrojnë.”

Kultura politike turke ushqen si admirim ashtu edhe pakënaqësi të fortë ndaj Europës. Çdo vend joperëndimor, nga Japonia në Brazil, ka përsëritur aspekte të modernitetit perëndimor, por regjimi në Turqi shkoi më tej se çdo tjetër.

Perandoria Osmane kishte qenë selia e kalifatit islamik, e qeverisur nga një kulturë që ishte e ndryshme nga ajo e Europës. Mbështetësit e Ataturk nuk reformuan vetëm ekonominë dhe ushtrinë, ata ndoqën reformën kulturore – gjuhësore, sartoriale, fetare të krijuara për ta bërë vendin perëndimor.

Qeveria e Erdoganit është produkt i këtyre lëvizjeve. Ironia është se lloji i nacionalizmit romantik – pohimi i veçorive fetare dhe etnike, shtytja drejt konkurrencës kombëtare është e gjitha jashtëzakonisht europiane. Konflikti midis këtyre tendencave dikur përshkruhej si islamizëm kundër sekularizmit, Lindje kundër Perëndimit.

Paradigma mbizotëruese në nacionalizmin aktual turk është se fuqia perëndimore buronte nga gatishmëria për t’u përfshirë në sjellje imorale. Politika turke sot ende imiton Perëndimin, por qëllimi është ta mposhtim atë, jo t’i bashkohet, raporton abcnews.al.

Turqia me të drejtë dënon standardet e dyfishta të Europës, por nuk arrin të shohë mënyrat në të cilat ajo ngjan me disa nga cilësitë më të këqija të Europës. E gjithë kjo përkeqëson marrëdhëniet. Tregtia, marrëveshjet e vizave, madje edhe shkëmbimet themelore diplomatike shkaktojnë përplasje të panevojshme.

Të gjitha qeveritë moderne mbështeten në ngjarjet historike për të justifikuar politikat e tyre. Ndërsa politikat liberale-integruese priren të nxjerrin në pah bashkëpunimin, qeveritë nacionaliste-konservatore pëlqejnë të mësojnë nga konfliktet e kaluara.

“Çdo shoqëri mund ta portretizojë veten si viktimë ose dhunues; kjo është veçanërisht e vërtetë në rastin e Turqisë dhe Europës, të cilat kanë ndarë një mijëvjeçar bashkëpunimi dhe konkurrence”.

Rënia e Kostandinopojës dhe zgjerimi i osmanëve drejt kontinentit e tmerroi Europën. Më pas, ndërsa fuqitë industriale europiane mposhtën turqit, ndërhyrja perëndimore në politikën osmane shqetësoi edhe zërat më të zjarrtë perëndimorë brenda Perandorisë.

Turqit e anuluan traktatin përmes një lufte për pavarësi, por krijimi i një shteti turk nuk prodhoi një ideologji politike antiperëndimore; përkundrazi, Republika ndoqi një politikë radikale perëndimore me shpresën për t’u bashkuar me klubin europian, raporton abcnews.al.

Shqetësimi që solli Lufta e Parë Botërore e mbajti Turqinë jashtë Luftës së Dytë dhe e çuan vendin drejt anëtarësimit në NATO për t’u mbrojtur nga sulmet e huaja.

Megjithatë, përpjekjet e Turqisë për t’u anëtarësuar në BE patën pasoja të padëshiruara, duke forcuar dorën e islamistëve antiperëndimorë. Në 20 vitet e fundit, shqetësimi i BE-së mbi demokracinë i ka lejuar islamistët e Turqisë të kapërcejnë burokracinë e shtetit laik dhe shoqërinë civile.

Në këtë, historia ka shërbyer si mjet për bashkëpunim. Ndërsa Erdogani humb besimin e popullit , përpjekjet për të kompensuar rënien e tij kanë ringjallur retorikën e ‘imperializmit kulturor europian’, ndërsa ‘komplotet perëndimore’ justifikojnë tërheqjen nga demokracia e kërkuar nga BE.


Shtuar 12.08.2022 14:11