Nuk e di moshën time. U linda në shkretëtirën e Saharasë, pa dokumente!
U linda në një ngulim nomad tuaregësh mes Timbuktusë dhe Gaos, në veri të Malit. Kam qenë bari i deveve, dhive, deleve dhe lopëve të tim eti. Tani studioj Menaxhim në Universitetin e Montpeliesë. Jam i vetmuar. Mbroj barinjtë tuareg. Jam musliman, pa fanatizëm.
– Sa çallmë e bukur!
– Është një cohë e hollë pambuku. Me të mbulojmë fytyrën në shkretëtirë kur ngrihet era, dhe njëherësh na lejon të shohim dhe të marrim frymë përmes saj.
– Është një e kaltërt tejet e bukur.
– Ne tuaregëve na quajnë njerëzit e kaltër për këtë arsye: coha lëshon diçka dhe lëkura jonë bëhet si bojëqielli.
– Si përpunohet kjo ngjyrë mavi kaq e thellë?
– Me anë të një bime të quajtur indigo, përziehet me pigmente tjera natyrore. E mavinjta, për tuaregët, është ngjyra e botës.
– Përse?
– Është ngjyra mbizotëruese: e qiellit, e çatisë së banesës sonë.
– Kush janë tuaregët?
– Tuareg domethënë “të braktisurit”, sepse jemi një popull i vjetër nomad i shkretëtirës, vetmiqar, krenar: “Zotërit e Shkretëtirës”, na quajnë. Etnia jonë është amazighe (berbere), dhe alfabeti ynë është tifinagh.
– Sa numërojnë tuaregët?
– Nja tre milionë, dhe shumica ende nomadë. Por popullsia po bie… “Është e nevojshme që një popull të zhduket që ta kuptojmë se ekzistonte!”, vërente dikur një i urtë. Unë luftoj që ta mbroj këtë popull.
– Me se merren?
– Kullosim kope me deve, dhi, dele, lopë dhe gomerë në një mbretëri të paskajit dhe të heshtjes.
– Vërtet kaq e heshtur është shkretëtira?
– Nëse je vetëm në një heshtje të tillë, dëgjon rrahjen e vetë zemrës tënde. Nuk ka vend më të mirë ku të jesh me veten.
– Cilat kujtime nga fëmijëria mbani mend me më kthjelltësi?
– Përhumbjen në diell. Aty janë dhitë e tim eti. Ata na japin qumësht dhe mish, ne i shpiejmë ku ka ujë dhe jeshillëk. Kështu bënte edhe stërgjyshi im, edhe im gjysh, edhe im atë. Edhe unë. Nuk kisha gjë tjetër në botë përveç kësaj, dhe isha tejet i lumtur me këtë.
– Ashtu? Nuk duket shumë ngazëllyese.
– Është shumë. Qysh shtatë vjeç të lejojnë të largohesh nga ngulimi, arsye për të cilën mëson gjërat e rëndësishme: të nuhasësh ajrin, të dëgjosh, të mprehësh shikimin, të orientohesh me diellin dhe me yjet. Dhe të mësosh të grahësh devenë, nëse humbet, ajo të shpie ku ka ujë.
– Janë dije të vlefshme, patjetër.
– Atje e gjitha është e thjeshtë dhe e thellë. Ka shumë pak gjëra, dhe secila ka shumë vlerë!
– Atëherë kjo botë me atë atje dallojnë shumë, apo jo?
– Atje çdo send i vogël sjell lumturi. Çdo prekje është me vlerë. Ndiejmë një hare të madhe thjesht sepse prekemi, sepse jemi bashkë! Atje askush nuk ëndërron si do të bëhet, sepse secili tashmë është!
– Çka ju shokoi më shumë në udhëtimin e parë tuajin në Evropë?
– Ngarendja e njerëzve nëpër aeroport. Në shkretëtirë vrapohet vetëm nëse ka një stuhi rëre. U tremba, natyrisht.
– Thjesht po kërkonin valixhet, haha.
– Po, kjo ishte. Gjithashtu lagjet me çupat e zhveshura: përse i hyhej kaq shumë në hak femrave? pyeta veten. Më tej, në hotelin Ibis, pashë të parin rubinet në jetën time. Pashë rrjedhën e ujit dhe më erdhi me qa.
– Sa bollëk dhe sa shkon kot, apo jo?
– Të gjitha ditët e jetës sime kam patur si synim të gjej ujë! Kur shoh shatërvanet zbukuruese këtu e tutje, ende ndiej një dhimbje të madhe përbrenda…
– Aq shumë?
– Po. Në fillim të viteve 90 ndodhi një thatësirë e madhe, ngordhën shumë bagëti, ne u sëmurëm… Unë isha dymbëdhjetë vjeç, dhe ime më vdiq… Ajo ishte gjithçka për mua! Më tregonte storje dhe më mësoi si t’i tregoja mirë. Më mësoi si të jem vetvetja.
– Çfarë ndodhi me familjen tënde?
– Binda tim atë që të më linte të shkoja në shkollë. Gati çdo ditë ecja pesëmbëdhjetë kilometra. Deri kur mësuesi më la një dhomë ku të flija, dhe një zonjë më jipte për të ngrënë te pazari përpara shtëpisë… E kuptova: ime më po më ndihmonte.
– Nga mbiu kjo dëshira për shkollën?
– Nga ndonjë vit përpara kur po kaloja nga një ngulim me çadra të rallyt París-Dakar, dhe një gazetarit i ra një libër nga çanta. E mora dhe ia çova. Ma dhuroi dhe më foli për atë libër: Princin e vogël. Dhe u zotova se një ditë do të dija ta lexoja…
– Dhe ia dolët.
– Po. Dhe kështu fitova një bursë për të studiuar në Francë.
– Një tuareg në shkollë të lartë!
– Ah, sa më merr malli këtu për qumështin e devesë dhe zjarrit me dru. Dhe të ec zbathur mbi rërën e nxehtë. Dhe yjet; atje i shihnim përnatë, dhe çdo yll dallon nga tjetri, siç dallon çdo dhi nga tjetra. Këtu netëve shohin televizor.
– Po. Cila është gjëja që ju bën më shumë përshtypje për keq këtu?
– I kanë të gjitha, por nuk u mjafton. Ankohen. Në Francë e shkojnë jetën duke u ankuar! Janë të lidhur me kapistër pas bankës dhe kanë ankth që të zotërojnë gjëra, neps, ngut. Në shkretëtirë nuk ka zotërime, dhe e dini përse? Sepse atje askush nuk do që t’ia kalojë askujt!
– Më thuaj një çast kur jeni shenduar në shkretëtirën tuaj të largët.
– Për çdo ditë, dy orë para se dielli të perëndojë: vapa fashitet, dhe i ftohti ende nuk ka ardhur, dhe burrat e bagëtitë kthehen me javash në ngulim dhe profilet e tyre i bëjnë hije një qielli të nkuqur, të mavijosur, të alltë, të verdhemë e të jeshiltë…
– Me gjithë mend magjepsëse.
– Është një çast magjik. Hyjmë të gjithë në çadër dhe bëjmë çaj. Ndenjur, në heshtje, dëgjojmë vlimin. Qetësia na zapton të gjithëve, rrahjet e zemrës përputhen me gurgullimën e vlimit të çajit.
– Çfarë paqeje!
– Këtu kanë orë dore, atje kemi kohë…/albeu.com
